قرارداد سواپ (Swap)
نوع مقاله : علمی
نویسندگان
1 استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
2 کارشناسی‌ارشد مدیریت مالی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام
چکیده
امروزه با توسعۀ نهادهای مالی و گسترش دامنۀ تجارت، مدیریت ریسک از اهمیت ویژه‌ای در مطالعات اقتصادی برخوردار شده است و رویکردها و ابزارهای متنوعی برای مدیریت و کاهش انواع ریسک به وجود آمده است.
یکی از ابزارهای پراستفاده در گسترۀ مدیریت ریسک، قرارداد سوآپ است که در آن مجموعه‌ای از جریان‌های نقدی ثابت با مجموعه‌ای از جریان‌های نقدی شناور مبادله می‌شود.
قراردادهای سوآپ کالا، در جایگاه یکی از انواع قراردادهای سوآپ، نقش مهمی در مدیریت و پوشش ریسک کالاهای اساسی از قبیل نفت، محصولات پتروشیمی، انرژی، فلزات گران‌بها و محصولات کشاورزی دارد. مقالۀ پیش رو ضمن معرفی این ابزار مالی، با رویکردی فقهی به‌دنبال بررسی امکان استفاده از این قرارداد از دیدگاه فقه امامیه بوده و امکان انطباق آن با عقدهای رایج اسلامی را بررسی کرده است. در پژوهش پیش رو، امکان انطباق قرارداد مذکور با قراردادهای «بیع دین به دین، بیع کالی به کالی و صلح دین به دین» بررسی شده و امکان استفاده از این قرارداد در قالب صلح دین به دین مورد تأیید قرار گرفت. در قراردادهای سوآپ کالا به‌علت شبهه غرری بودن و ربوی بودن آنها این نتیجه حاصل شد که سوآپ کالای متعارف غرب با اصول قراردادهای اسلامی و فقه شیعه منطبق نیست. در پایان بیان شد راهکاری که برای رفع این شبهات پیشنهاد گردید، این است که در تاریخ‌های تسویه در طول مدت قرارداد، مبادله کالا صورت گیرد. در این صورت قرارداد سوآپ کالا از صحت تمامی شرایط عمومی قراردادها برخوردارخواهد شد.
کلیدواژه‌ها
20.1001.1.22518290.1392.2.2.2.3
عنوان مقاله [English]
Imamiah Jurisprudence Perspectives on Commodity Swaps
نویسندگان [English]
- Sayyed Abbas Mousavian 1
- Hossein Tamalloki 2
1 Professor of the Institute of Islamic Culture and Thought
2 Bachelor's degree in Financial Management from Imam Sadiq University
چکیده [English]
Nowadays, with the development of financial institutions and the extension of business scope, risk management has found major significance in economic studies. Today, various approaches and tools are designed to manage and reduce different types of risks.
Commodity swaps, which is considered as one type of swaps, have a critical role in managing and hedging against the risk of basic commodities such as oil, petrochemical products, energy, precious metals and agricultural products. This article, besides introducing this financial tool by using a juridical approach, tries to investigate the possibility of applying this contract from the perspective of Imamiah jurisprudence and examines the possibility of the adaptation of this tool to the common Islamic contracts.
One of the most useful tools in managing risks is swap contracts in which a set of fixed cash flows is exchanged with a set of floating cash flows.
In this study, the possibility of adaptation of commodity swaps to "Bai'al-dain bil dain", "Ba'i al-Kali bil Kali" and "Solh dain bil dain" has been examined and the possibility of application of commodity swaps in "Solh dain bil dain" is confirmed. Due to the doubt of being Gharar and Riba, it has been concluded that the common western commodity swaps are not compatible and adaptable to Imamiah jurisprudence. Finally, it has been mentioned that the possible solution for resolving this doubt is to exchange the commodity in the settlement date during the contract period. Doing so, commodity swaps have the whole general conditions of a true and correct contract.
کلیدواژه‌ها [English]
- Financial Derivatives
- Swap Contracts
- Commodity Swaps قرارداد سواپ (Swap)
- Risk Management
آقامهدوی، اصغر و سید محمدمهدی موسوی (١٣٨٧)، «ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی و امکان استفاده از تاخت نکول اعتباری جهت کنترل آن»، جستارهای اقتصادی، شماره ٩، صص٤٢-٦٦. الانصاری، الشیخ مرتضی (١٤٢٠ق)، المکاسب، قم: مجمع الفکر الاسلامی. الاردبیلی، احمد (١٤١١ق)، مجمع الفائدۀ و البرهان فی شرح إرشاد الاذهان، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی التابعۀ لجامعۀ المدرسین، الطبعۀ الاولی. بهاروندی، احمد (1388)، «بررسی روش‌های پوشش ریسک دارایی‌های ارزی بانک‌ها از منظر فقه امامیه و قانون بانکداری بدون ربا»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه امام صادق(ع). معصومی‌نیا، غلامعلی (١٣٨٧)، «ابزارهای مشتقه؛ بررسی فقهی و اقتصادی»، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. معصومی‌نیا، غلامعلی و بهاروندی، احمد (1387)، «بررسی فقهی قراردادهای پوشش ریسک دارایی‌های ارزی»، اقتصاد اسلامی، شماره 31. موسوی الخمینی، روح‌الله (١٣٩٠ق)، تحریر الوسیله، جلد ١، قم: دار الکتب العلمیه، الطبعه الثانیه. موسوی خمینی، روح‌الله (1410ق)، کتاب البیع، قم: مؤسسة اسماعیلیان. موسویان، سید عباس (1385)، «الگوی جدید بانکداری بدون ربا»، اقتصاد اسلامی، شماره 22. موسویان، سید عباس و موسوی بیوکی، محمدمهدی (1388)، «مدیریت ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی از طریق سوآپ نکول اعتباری»، اقتصاد اسلامی، شماره 33. موسویان، سیدعباس و محمدمهدی موسوی بیوکی (1389)، «بررسی امکان استفاده از سوآپ بازده کل جهت مدیریت ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی»، اقتصاد اسلامی، شماره 37. موسویان، سید عباس (١٣٨٦)، ابزارهای مالی اسلامی (صکوک)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. موسوی بیوکی، سید محمدمهدی (1388)، «بررسی تطبیقی مشتقات اعتباری با فقه امامیه با هدف مدیریت ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد قرارداد سواپ (Swap) دانشگاه امام صادق(ع). هال، جان (١٣٨8)، مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک، ترجمۀ سجاد سیاح و علی صالح‌آبادی، تهران: گروه رایانه تدبیرپرداز. Beaumont, Perry H. (2004), "Financial Engineering Principles", John Wiley & Sons. Finnerty, J. D., Grenville, M. (2002), "An Introduction to Credit Swap", The Financier, Vol.9, Nos.1-4, p.51-63. Flavell, Richard. (2010), "Swaps and Other Derivatives", 2th Edition, John Wiley & Sons, Chichester. Galitz. (1996), Financial Engineering: Tools, and Techniques to Manage Risk, Pitman Pub. Geman, Helyette (2005), "Commodities and Commodity Derivatives: Modeling and Pricing for Agriculturals, Metals and Energy", John Wiley & Sons Ltd. Hull, J. (2006), "Options, Futures and Other Derivatives", 6th edition, New Jersy, McGraw-Hill. Hunt, P.J. & Kennedy, J.E. (2004), "Financial Derivatives in Theory and Practice", Revised Edition, John Wiley & Sons Ltd. Kolb, Robert W. and Overdahl, James A. (2007), "Futures, Options, and Swaps", 5th Edition, Blackwell. Kolb, Robert W. and Overdahl, James A. (2003), "Financial Derivative", 3th Edition, John Wiley & Sons. Millard, B.J. (1989), "Stocks and Shares Simplified", 3rd Edition, Chichester, John Wiley & Sons. Muhammad al-Amine, Muhammad al-Bashir, (2008), "Risk Management in Islamic Finance: an Analysis of Derivatives Instruments in Commodity Markets", Koninklijke Brill NV, Leiden, The Netherlands. Syz, Juerg M. (2008), "Property Derivatives: Pricing, Hedging and Applications", John Wiley & Sons Ltd. Whaley, Robert E. (2006), "Derivatives: Markets, Valuation, and Risk Management", John Wiley & Sons.
سوآپ (قراردادهای معاوضه‌ای) چیست؟
همان طور که در مقاله «اوراق مشتقه چیست؟» توضیح دادیم، تاکنون 4 ابزار کاربردی مشتقه در بازارهای مالی طراحی و معرفی شده‌اند. قرارداد معاوضه‌ای یا سوآپ یکی از انواع اوراق مشتقه است که کاربرد خاص خود را در بازار سرمایه داشته و مخاطبان خاص خود را نیز دارد. در این مقاله به جزییات بیشتر این قرارداد می‌پردازیم.
قراردادهای معاوضه‌ای یا سوآپ
از دیرباز مخصوصاً زمانی که پول معنی امروزه خود را نداشت، افراد برای تأمین نیازهای خود، کالاهای در اختیار و مازاد خود را با هم عوض می‌کردند. در اصطلاحات حقوقی، معاوضه، مبادله کالا به کالا تعریف می‌شود که با واژه بیع به معنی خرید کردن یا دریافت کالا در مقابل پرداخت پول متفاوت است. معاوضه در بازارهای مالی تاکنون کاربرد داشته است و نوعی از آن در بازار سرمایه نیز استفاده می‌شود که به آن قراردادهای معاوضه می‌گویند.
سوآپ یا Swap به معنی معاوضه، معامله پایاپای، عوض کردن، مبادله کردن و جانشین کردن است. قرارداد سوآپ یا معاوضه، قراردادی است که یک‌طرف قرارداد متعهد می‌شود تا مجموعه‌ای از پرداخت‌های آتی خود را با مجموعه‌ای از پرداخت‌های آتی طرف مقابل عوض کند. در بازارهای بین‌المللی به این قراردادها، سوآپ گفته می‌شود که در بازار سرمایه ایران به قرارداد معاوضه‌ای یا تاخت معروف است. سوآپ در اوایل دهه 1980 میلادی به بازارهای مالی معرفی شد و نسبت به سایر ابزارهای مشتقه سابقه کوتاه‌تری دارد. در قراردادهای معاوضه، یک‌طرف مبالغی را برحسب یک متغیر تصادفی مانند نرخ بهره، نرخ ارز، بازدهی سهام و یا قیمت یک کالا پرداخت می‌کند. طرف دیگر قرارداد سوآپ، مبالغ را به‌صورت شناور یا ثابت، بر پایه یک متغیر تصادفی دیگر پرداخت می‌کند.
در سوآپ، یک‌طرف قرارداد نسبت به معاوضه عواید ناشی از ابزار مالی خود با عواید ناشی از ابزار مالی طرف دیگر اقدام می‌کند. عواید چنین قراردادی به نوع ابزار مالی مورد معامله بستگی دارد. برای مثال این عواید می‌تواند سود اوراق باشد. درواقع سوآپ حالت کلی‌تر قراردادهای آتی است و در آن، به‌جای یک پرداخت، با مجموعه‌ای از پرداخت‌ها روبرو هستیم.
فرایند انجام قرارداد سوآپ میان دو طرف به‌صورت زیر است:
با این‌حال بازار سوآپ بازاری غیررسمی است و طرفین معامله باید تا حدی ریسک و عدم امنیت معامله را بپذیرند. بنابراین این نوع از قراردادها بیشتر میان نهادهای مالی بزرگ که احتمال ورشکستگی پایینی دارند، منعقد می‌شود. سوآپ بیشتر میان بانک‌ها وجود دارد که قرارداد میان مشتریان را سهولت می‌بخشد. بانک به‌عنوان واسطه معامله یا معامله‌گر سوآپ، با استفاده از روش‌های مختلف مانند ایجاد قراردادهای آتی با دیگر بانک‌های سوآپ، ریسک مالی خود را کاهش می‌دهد. معامله‌گر سوآپ یا همان بانک، در ازای پذیرفتن ریسک نکول طرفین در قرارداد، کارمزدی را از طرفین قرارداد دریافت می‌کند. فرآیندی که بانک‌ها در قرارداد سوآپ به آن عمل می‌کنند به‌صورت زیر است:
انواع قراردادهای معاوضه یا سوآپ
قرارداد سوآپ بر روی دارایی‌های مالی مختلفی قابل معامله است. از انواع قرارداد سوآپ می‌توان به سوآپ نرخ بهره، سوآپ ارزی، سوآپ نرخ بازده کل و سوآپ ارزی اشاره کرد. در ادامه جزییات بیشتری درباره برخی از انواع سوآپ ارائه می‌کنیم.
1- سوآپ نرخ بهره
دو طرف قرارداد در سوآپ نرخ بهره، مبالغ بهره را بر اساس یک واحد پولی مشابه باهم عوض می‌کنند. در این قرارداد مبلغ اسمی دو طرف برابر است. سوآپ نرخ بهره می‌تواند به‌صورت نرخ بهره شناور یا ثابت پرداخت شود. بدین‌صورت که یا دو طرف قرارداد سواپ (Swap) قرارداد سواپ (Swap) قرارداد، مبالغ بهره را به‌صورت بهره متغیر پرداخت می‌کنند و یا اینکه یکی از طرفین بهره ثابت و دیگری بهره متغیر را پرداخت می‌نمایند. برای نمونه فرض کنید که یک شرکت از بانکی وام دریافت کرده است که باید سالانه بهره متغیری را به بانک پرداخت کند. این شرکت می‌تواند با بانک دیگری که در بازار سوآپ فعال است، وارد قرارداد شده و بر اساس مبلغ اسمی وام، بهره ثابتی را به بانک دوم پرداخت کند. بدین ترتیب این شرکت بهره متغیر را از بانک دوم دریافت کرده و به بانک اول پرداخت می‌کند و می‌تواند ریسک تغییرات نرخ بهره سالانه خود را پوشش دهد.
2- سوآپ سهام
در سوآپ سهام طرفین قرارداد بازدهی بر روی سهام، سبدی از سهام یا شاخص سهام را باهم معاوضه می‌کنند. این بازدهی می‌تواند بازده حاصل از سود نقدی پرداختی شرکت و بازدهی ناشی از منفعت سرمایه در طی مدت زمان مشخص باشد. برای مثال، مدیر سبد قراردادی را منعقد می‌کند تا در ازای دریافت مبلغ ثابت، بازده شاخص مشخصی را پرداخت نماید. بازده شاخص همان تغییرات شاخص در مدت زمان مشخص است.
3- سوآپ ارزی
طرفین قرارداد در سوآپ ارزی، مبلغ بهره را بر اساس دو واحد پولی یا ارزی متفاوت از هم معاوضه می‌کنند. این قرارداد به آنها در نوسانات نرخ ارز کمک کرده و ریسک نرخ ارز را کاهش می‌دهد. یکی از رایج‌ترین نوع سوآپ در گذشته، سوآپ ارز ثابت-ثابت بوده است. این نوع سوآپ بر اساس گردش نقدینگی آتی دو ارز متفاوت از هم است. برای مثال در این نوع سوآپ، یک‌طرف قرارداد، پرداخت‌های ثابتی بر روی یک ارز و قرارداد سواپ (Swap) طرف دیگر پرداخت‌های ثابتی بر روی یک ارز دیگر خواهند داشت. سوآپ ارز ثابت- شناور نیز نوع دیگر سوآپ ارزی است که در آن پرداخت‌های با نرخ ثابت یک ارز با پرداخت‌های با نرخ شناور با ارز دیگر باهم عوض می‌شوند. نوع دیگر سوآپ، سوآپ ارز شناور-شناور است که در این حالت هر دو طرف قرارداد پرداخت‌هایی با نرخ شناور بر روی ارزهای متفاوت از هم را متعهد می‌شوند. در سوآپ ارز غیرهمسان نیز پرداخت‌ها به‌صورت نرخ بهره ثابت با نرخ بهره متغیر بر روی ارزهای متفاوت است.
4- سوآپ نرخ بازده کل
در سوآپ نرخ بازده کل، طرفین، بازده کل حاصل از یک دارایی پایه را با پرداخت‌های ثابت یا شناور باهم معاوضه می‌کنند. برای مثال شخصی برای پوشش ریسک دارایی‌هایش در برابر نوسان‌های ارزش، بهره مربوط به دارایی‌ها را همراه با هر افزایش یا کاهش به‌طرف دیگر پرداخت می‌کند. در مقابل شخص دوم قرارداد متعهد پرداخت مبالغ ثابت یا شناور که با پرداختی صاحب دارایی ارتباطی ندارد، می‌شود. بدین ترتیب شخص دوم نیز بدون مالک بودن واقعی دارایی، از عایدی آن منفعت می‌برد.
5- سوآپ نکول اعتباری
این نوع سوآپ نوعی بیمه به‌حساب می‌آید که در آن ریسک ناشی از نکول اعتبارات پوشش داده می‌شود. برای مثال بانک‌ها از این سوآپ برای اطمینان از بازپرداخت اقساط وام دریافتی توسط مشتریان برای حفظ دارایی‌های خود استفاده می‌کنند. در این قرارداد بانک یا هر موسسه مالی که در معرض ریسک نکول اعتبار از طرف مشتریان خود قرار دارد، با موسسه یا یک شرکت بیمه وارد سوآپ نکول اعتباری می‌شود. بانک متعهد می‌شود تا در سررسیدهای مشخصی مبلغی را به شرکت بیمه پرداخت کند. از طرف دیگر شرکت بیمه نیز در صورت عدم پرداخت اقساط توسط مشتریان، متعهد پرداخت این مبلغ به بانک می‌شود. بانک همچنین کارمزدی را برای این تعهد به شرکت بیمه پرداخت می‌کند. بنابراین این نوع سوآپ را می‌توان نوعی قرارداد بیمه در نظر گرفت که در هنگام بروز رویدادی خاص از دارایی‌های بانک یا مؤسسات مالی حفاظت می‌کند.
6- سوآپ کالا
در سوآپ کالا، موضوع قرارداد یک دارایی پایه به‌صورت کالا است. پرداخت‌های دو طرف قرارداد نیز بر اساس این دارایی پایه صورت می‌گیرد. برای مثال شرکتی برای تأمین کالاهای موردنیاز خود در آینده و برای پوشش ریسک ناشی از نوسان قیمت آنها، مبالغ ثابتی را می‌پردازد و طرف دیگر قرارداد، مبالغی را بر اساس قیمت کالاها به شرکت پرداخت می‌کند. هدف از استفاده از این سوآپ، تثبیت قیمت کالاها مخصوصاً کالاهای ارزشمند مانند طلا، نفت یا فلزات گران‌بها است. رایج‌ترین سوآپ کالا، قراردادهای سوآپ نفت است. در این حالت دو شرکت صادرکننده نفت هستند که می‌توانند با معاوضه بشکه‌های نفتی به خریداران خود ریسک‌های ناشی از این معامله را کاهش دهند.
یکی از کاربردهای اصلی سوآپ در ایران را می‌توان در معاوضه بشکه‌های نفتی مشاهده کرد. برای مثال درصورتی‌که روسیه متعهد تحویل نفت به اندونزی باشد، می‌تواند وارد قرارداد سوآپ با ایران شده و ایران محموله‌های نفتی را در شمال کشور تحویل گرفته و به همان میزان و کیفیت نفت را از بندرهای جنوب کشور تحویل دهد. این قرارداد سبب کاهش هزینه‌های معامله و ریسک و صرفه‌جویی در زمان و هزینه می‌شود.
اجزای تشکیل‌دهنده قرارداد معاوضه یا سوآپ
قراردادهای سوآپ همانند سایر قراردادها، اجزای مختلفی دارد که سبب تشکیل قرارداد می‌شود. این اجزاء عبارت‌اند از:
قرارداد سواپ (Swap)
نوع مقاله : علمی
نویسندگان
1 دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی
2 دانشجوی دکترای مدیریت مالی دانشگاه علامه طباطبایی
چکیده
قراردادهای سوآپ به‌عنوان یکی از ابزارهای مشتقه در بازارهای مالی اهمیت فراوانی داشته و استفاده وسیعی در بازار مالی دارد. از مهمترین سوآپ‌ها که کاربرد زیادی دارد، سوآپ نرخ بهره است. ازآنجاکه بازار مالی در ایران در حال گسترش است، لازم است تمامی ابزارهای جدید با موازین فقهی ارزیابی شود. در مقاله پیش رو ضمن بررسی سوآپ نرخ بهره از منظر تعاریف، انواع، ویژگی‌ها، مدل‌ها، کاربردها، مزایا و معایب، بررسی فقهی- حقوقی این معامله انجام شده قرارداد سواپ (Swap) است. در این مقاله بیان می‌شود که دارایی پایه در سوآپ نرخ بهره، اوراق قرضه می‌باشند و اوراق قرضه معاملات ربوی هستند؛ بنابراین، همانطور که معامله اولیه آنها قرض با بهره و حرام است، معاملات مترتب بر آنها نیز، چه به‌عنوان تعهد به پرداخت جریانات نقدی ثابت و متغیر بهره، مترتب بر ربا و حرام خواهد بود. با توجه به ماهیت قراردادهای اسلامی و با الگو‌گیری از سوآپ نرخ بهره، «سوآپ نرخ سود» طراحی شد. سوآپ نرخ سود ثابت در مقابل نرخ سود متغیر و سوآپ نرخ سود متغیر در مقابل نرخ سود متغیر، دو نوع سوآپ نرخ سود است. سوآپ نرخ سود پیشنهادی به‌دلیل مجهول بودن عوضین رد شد و برای طراحی سوآپ نرخ سود از بیع الخیار استفاده گردید. روش مقاله در بررسی موضوع، توصیفی- تحلیلی و اسنادی است.
کلیدواژه‌ها
- سوآپ نرخ بهره
- ریسک نوسانات بهره
- سوآپ نرخ سود
- معاوضه
- مبادلۀ نتیجه دو قرارداد و مبادله دو قرارداد
20.1001.1.22518290.1392.2.2.3.4
عنوان مقاله [English]
A Jurisprudential Feasibility Study of Designing Interest Rate Swap in Proportion to the Iranian Capital Market
نویسندگان [English]
- Gholam Ali Masouminia 1
- Mahdi Elahi 2
1 Associate Professor, Faculty of Economics, Kharazmi University
2 PhD student in financial management at Allameh Tabatabai University
چکیده [English]
Swap contracts, as kind of derivative instruments, are of high importance and usage in financial markets. One widely-used sort of them is interest rate swap contract. As the Iranian financial market is developing, it is needed that all new instruments be assessed by jurisprudential standards. In this article, besides examining interest rate swap contract with regard to its different definitions, sorts, features, models, applications, advantages, disadvantages, and the necessity of its being used in the Iranian financial market, we have assessed its jurisprudential and juridical aspects for the first time.
By examining the jurisprudential aspect of interest rate swap contract using a descriptive-analytical and documentary approach, this article tries to prove the hypothesis that although such a contract in proportion to Iranian financial market is not amendable due to the presence of usury in the form of Bai and Muawadah, it may be designed through "Bai al khiar".
کلیدواژه‌ها [English]
- Interest Rate Swap
- Risk Management
- Bai
- Muawadah
- Profit Rate Swap
- Interest Rate Volatility
قرآن کریم. قرآن کریم. ابن إدریس الحلی (1410)، السرائر، جلد 2، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة، الثانیة. ابن‌براج (قاضی) (1411ق)، جواهر الفقه، تحقیق: ابراهیم بهادری، قم: مؤسسه نشر اسلامى، چاپ اول. انصاری، مرتضی بن محمد (1420ق)، المکاسب، تحقیق لجنة التحقیق تراث الشیخ الأعظم، قم: مجمع فکر اسلامی. الحر العاملی (1414ق)، وسائل الشیعة، جلد 17، قم: مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، الثانیة. الحسینی المراغی (1418ق)، العناوین الفقهیة، قم: مؤسسه نشر اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. الحکیم، السید محسن (1404ق)، مستمسک العروة، جلد 12، قم: منشورات مکتبة آیةالله العظمى المرعشی النجفی. الخوانساری (1364)، جامع المدارک، جلد 3، تهران: مکتبة الصدوق، الثانیه، 1405ق. الخوئی (1365)، کتاب الاجارة، الأول، قم: منشورات مدرسة دار العلم. الخوئی (1408ق)، کتاب المضاربة، الأول، منشورات مدرسة دار العلم، الأولى. الخمینی، الامام روح‌الله (1421ق)، کتاب البیع، جلد 3، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی، الاولى. راعی، رضا و سعیدی، علی (1383)، مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک، تهران: دانشکده مدیریت دانشگاه تهران و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت). سبزواری، عبدالاعلی (1314)، مهذب الاحکام، بی‌جا، جلد 19. الشیخ الطوسی (1411ق)، الخلاف، جلد 3، قم: مؤسسة النشر الإسلامى التابعة لجماعة المدرسین. طوسی، محمد بن حسن (1407ق)، الخلاف، قم: مؤسسه نشر اسلامی العلامة الحلی، الحسن بن یوسف بن المطهر (1414ق)، تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعة الاولی. العلامة الحلی (1418ق)، قواعد الأحکام، جلد 2، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول. القاضی النعمان المغربی، دعائم الإسلام، جلد 2، القاهرۀ: دار المعارف، الثانیۀ، بی‌چا. کرکی (محقق) (1408ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: تحقیق و نشر مؤسسه آل‌البیت(ع)، چاپ اول. المحقق الحلی (1409ق)، شرائع الإسلام، جلد 2، تهران: انتشارات استقلال، الثانیة. المحقق الخوئی، مصباح الفقاهة، جلد 3، قم: مکتبة الداوری، الأولى، بی‌چا. المحقق النراقی (1417ق)، عوائد الأیام، قم: مرکز النشر التابع لمکتب الإعلام الإسلامی، الأولى. معصومی‌نیا، غلامعلی (1387)، «ابزارهای مشتقه»، بررسی فقهی و اقتصادی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. میرمعزی، سید حسین (1387)، بیع‌الخیار از دیدگاه فقه و اقتصاد، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. النوری، المیرزا حسین (1408ق)، مستدرک الوسائل، جلد 13، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعۀ الثانیۀ. هال، جان (1384)، مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک، ترجمۀ سجاد سیاح و علی صالح‌آبادی، تهران. Bicksler, James and Andrew H. Chen (1986), "An Economic Analysis of Interest Rate Swaps", THE JOURNAL OF FINANCE, VOL. XLI, NO. 3, 645-655. Brown, Keith C. Keith Cates Brown, Donald J. Smith (1994), Institute of Chartered Financial Analy, "an Empirical Analysis of Interest Rate Swap Spread”, the Journal of Fixed Income, 61-78 Bryan, Stephen and Steven Lilieit (2008), The Case of Interest Rate Swaps and Questions for the Pozen Committee”, THE CPA JOURNAL, pp. 26-31. Buetow, Gerald W., Frank J. Fabozzi (2001), "Valuation of Interest Rate Swaps and Swaptions”, Frank j Fabozzi Associates. new hope, Pennsylvania. Cortes, Fabio (2006), "Understanding the term structure of Swap Spreads", Bank of England Quarterly Bulletin. Coyle, Brian (2001), Interest-Rate Swaps”, The Chartered Institute of Banker. Daigler, Robert T. & Donald Steelman (1988), قرارداد سواپ (Swap) NTEREST RATE SWAPS AND FINANCIAL INSTITUTIONS, Southern Finance Association Meeting San Antonio. Gibson, Willia. E. (1999), Are Swap Agreements Securities or Futures? the Inadequacies of Applying the Traditional Regulatory Approach to otc Derivatives Transactions”, the Journal of Corporation Law, 379-416. Gnanakumar Visvanathan (1997), "Who Uses Interest Rate Swaps? A Cross-Sectional Analysis", JOURNAL OF ACCOUNTING, AUDITING & FINANCE, 173-200. Goswami, Gautam & Milind m Shrikhande (1998), "interest Rate Swaps and Economic Exposure”, Global Finance Journal, vol. 9, no.1, pp.51-70. Lando, David, (2004), "Credit Risk Modeling: Theory and Applications", Princeton University Press. Malhotra D.K. (1997), "An Empirical Examination of the Interest Rate Swap Market”, qjbe, Vol.36, No2, 19-29. Malliera R.; G. Alobaidi, (2004), "Interest Rate Swaps under CIR", Journal of Computational and Applied Mathematics, 543–554. Mozumdar, Abon (1999), Default Risk of Interest Rate Swap. Partnoy, Frank (1997), "Financial Derivatives and the Costs of Regulatory Arbitrage", the Journal of Corporation Law, 211-256. Scott, John L. and Maneesh Sharma (1995), "INTEREST RATE SWAPS: A MANAGERIAL OMPENSATION APPROACH", Journal Of Financial And Strategic Decisions, Vol. 8, No. 1. Skarr, Doug (2007), "Understanding Interest Rate Swap Math and Pricing", California Debt and Investment Advisory Commission. Stewart, Louis J. and John Trussel (2006). "The Use of Interest Rate Swaps by Nonprofit Organizations: Evidence from Nonprofit Health Care Providers", JOURNAL OF HEALTH CARE FINANCE, 6-22. Takayasu Ito (2010), "Global Financial Crisis and US Interest Rate Swap Spreads", Applied Financial Economics, Vol.20, 37–43.
همه چیز در مورد سواپ (Swap)
سواپ چیست؟ سواپ توافق یا قراردادی بین دو طرف معامله است. سواپ در فارکس یعنی چه، به زبان ساده سواپ در رول اور فارکس اتفاق می افتد، یعنی هزینه یا سودی که برای نگه داشتن پوزیشن های معاملاتی یک شبانه روز تا معاملات بعدی پرداخته می شود به همین دلیل به نرخ شبانه هم شناخته می شود. سواپ یک نوع معامله از ابزارهای مشتقه است و از آن به عنوان نرخ شبانه هم استفاده می شود!
سوآپ چیست
سواپ چیست؟ سواپ توافق یا قراردادی بین دو طرف معامله است. سواپ در فارکس یعنی چه، به زبان ساده سواپ در رول اور فارکس اتفاق می افتد، یعنی هزینه یا سودی که برای نگه داشتن پوزیشن های معاملاتی یک شبانه روز تا معاملات بعدی پرداخته می شود به همین دلیل به نرخ شبانه هم شناخته می شود. سواپ یک نوع معامله از ابزارهای مشتقه است و از آن به عنوان نرخ شبانه هم استفاده می شود!
سواپ ابزار معاملاتی است!
معنی swap در فارکس! سواپ به معنای ساده یعنی تفاوت نرخ بهره، معاوضه و مبادله! طرفین قرارداد مبالغ بهره را برحسب ارز تعیین می کنند که همانطور که بیان شد به دو صورت شناور و ثابت توافق می شود. اما این توافق بین دو طرف برای معاوضه نقدی در آینده است.
سواپ به عنوان یک ابزار معاملاتی عمل می کند اما کاربردش چیست و چطور اتفاق می افتد؟ این نوع معامله توافق دو طرف معامله است که کدام روش را برای معاوضه دو دارایی متفاوت انتخاب کنند، وجه نقد، بدهی یا تغییرات قیمتی دو دارایی!
حالا این نرخ بهره می تواند متغیر یا ثابت توافق شود! مثلا اگر یک طرف از قرارداد پیش بینی کند که نرخ بهره افزایش پیدا می کند، می تواند نرخ بهره شبانه ثابت خود را به بهره شناور تغییر دهد و برعکس!
سواپ یا نرخ بهره شبانه
سواپ مثل نرخ بهره بانکی است اما نرخ آن در بروکرها متفاوت است، نرخ swap در فارکس مبلغی است که بروکر فارکس هزینه قرارداد سواپ (Swap) مبادلات ارزی خود را از معامله گران دریافت می کند همان کاری که بانک ها برای ارائه هرگونه تسهیلات انجام می دهد.
هرکدام از بروکرهای فارکس با توجه به اختلاف نرخ بهره بین دو ارز موجود در معامله، متناسب با حجم معامله و روند بازار، مبلغی را جهت کارمزد دریافت می کنند که به آن نرخ سواپ فارکس می گویند.
فرق سواپ و اسپرد
تا الان هرچه گفتیم درباره سواپ (Swap) بود که بر می گردد به مبادلات دارایی! سوآپ یعنی چه؟ سوآپ فارکس یعنی تفاوت نرخ بهره وام های در نظر گرفته شده برای ارزهایی که روز بعد معامله می شوند که می تواند سواپ مثبت یا سواپ منفی باشد! حالا اسپرد چیست؟ spread در فارکس اما تفاوت بین قیمت خریدار و فروشنده است و در واقع کمیسیون یا کارمزدی است که بروکر فارکس دریافت می کند. به عبارتی تفاوت قیمت خرید و فروش را اسپرد می گویند که اگر می خواهید در معاملاتتان سود کنید، باید در ترید فارکس هر دو عددهای اسپرد و سواپ را مدنظر داشته باشید.
سواپ به زبان ساده - سواپ چیست و چه کاربردی دارد
باز نگه داشتن پوزیشن معاملاتی در طول شب باعث می شود که یا بهره دریافت کنید یا بهره بپردازید! بستگی به نوع معامله شما دارد. سواپ طوری محاسبه می شود که پوزیشن معاملاتی شما به روزی دیگر منتقل شود و همچنان معامله باز باشد، در این صورت سواپ محاسبه می شود!
رول اور چیست؟ زمان رول اور در این امر خیلی دخالت دارد و هر بروکری زمان رول اور متفاوتی دارد مثلا از ساعت 4 بعد از ظهر تا 4 بعد از ظهر روز بعدی است که این زمان رول اور در فارکس است که سواپ برای معاملات باز محاسبه می شود! نرخ سواپ خرید با نرخ سواپ فروش متفاوت است و همه به این بستگی دارد که چقدر پوزیشن معاملاتی را باز نگه می دارید.
حساب اسلامی فارکس - حساب سواپ فری
حساب اسلامی فارکس چیست؟ این حساب ها را معمولا برخی بروکرهای فارکس که برای ایرانیان محبوب است ایجاد کرده اند. به طور مثال بروکر IFC Markets حساب های اسلامی بدون سواپ (سواپ فری) را برای تمامی ایرانیان و تریدرهای مسلمان ارائه می کند. در این حساب ها که به سواپ فری معروف هستند این گونه است که با باز نگه داشتن پوزیشن، معامله گر بدهکار یا بستانکار نمی شود!
مزیت حساب اسلامی چیست؟ مهم ترین آن این است که بدون اینکه توجهی به نرخ بهره و سواپ داشته باشید می توانید تمامی تمرکزتان را روی تغییرات قیمت بگذارید و معامله کنید!
بروکر IFC Markets یکی از بروکرهای فارکس بین المللی است که به دلیل بونوس ها، حساب اسلامی، طرح های تشویقی و خدماتش به ایرانیان محبوبیت خوبی پیدا کرده است.
محاسبه سواپ
نحوه محاسبه سوآپ فارکس فرایند پیچیده ای است و اغلب برای محاسبه سواپ معاملاتشان به بروکر و پلتفرم های معاملاتی اعتماد می کنند! نرخ سواپ یا نرخ شبانه با بیشترین دقت و جزئیات در پلتفرم های معاملاتی مثل متاتریدر به طور لحظه ای محاسبه می شود و نیازی به محاسبه توسط شما نیست! اما اگر علاقمند هستید که نرخ سواپ را محاسبه کنید می توانید از ابزارهای متاتریدر یا نت ترید ایکس استفاده کنید. اغلب بروکرها محاسبه نرخ سواپ را فراهم کرده اند!
اما سواپ به زمان و مدت زمانی که شما معامله می کنید بستگی زیادی دارد، مثلا شما ساعت 2 شب یک معامله باز می کنید و اگر بروکر ساعت 1 شب بخواهد سواپ را پرداخت کنید، مجبور به پرداخت سواپ قرارداد سواپ (Swap) هستید! نمی توانید از پرداخت آن فرار کنید، پرداختن آن برای داشتن سهم شما در بانک جهانی اهمیت دارد و شما برای اینکه این سهم را داشته باشید باید هزینه آن را که شبیه به مالیات است بپردازید.
اینکه کمتر مشمول پرداخت سواپ شوید بستگی به محاسبات زمانی شما دارد می توانید معاملات خود را جوری تنظیم کنید که در ساعت های مخصوصی باشد!
انواع سواپ
یکی از مهمترین نکاتی که باید در سواپ در نظر گرفت این است که نرخ سواپ (نرخ شبانه) در شرایطی که معامله شما باز باشد و خریدار باشید، منفی است یعنی باید سواپ در فارکس را پرداخت کنید! اما اگر فروشنده باشید نرخ سواپ توسط خریدار به شما پرداخته می شود.
سواپ انواع متفاوتی دارد، اما قرارداد سوآپ ارز و سواپ نرخ بهره مهمترین انواع سواپ هستند.
1- سواپ نرخ بهره
مطابق مثالی که در سواپ ابزار معاملاتی بیان کردیم، سوآپ نرخ بهره ابزاری است که دو طرف قرارداد می توانند بهره های پرداختی خود را از ثابت به شناور یا برعکس تغییر دهند یا حتی روی نوسانات تغییرات نرخ بهره؛ معامله و نوسان گیری کنند.
2- سواپ ارز
سوآپ ارزی چیست؟ سواپ ارزی با بقیه مقداری متفاوت است، این سواپ به دو طرف معامله امکان معاوضه را می دهد! طرفین قرارداد ریسک خود را مدیریت می کنند و روی تغییرات نرخ بهره ارز سفته بازی می کنند!
پیش از هر گونه معامله ای در فارکس، درباره نحوه محاسبه سواپ اطمینان حاصل کنید و حواستان باشد که در هر خرید و فروش چه مقدار اسپرد باید پرداخت کنید! به طور کلی نرخ سواپ معمولا در چندین روز چندان به چشم نمی آید که توان پرداختش را نداشته باشید! اما همیشه سعی کنید پیش از آنکه روز چهارشنبه برسد سهام های خود را بفروشید تا مجبور به پرداخت سواپ نشوید، زیرا روزهای چهارشنبه و پنجشنبه نرخ سواپ یا نرخ شبانه سه برابر می شود، اما به طور کلی با فروختن زودهنگام باز هم مشمول پرداخت سواپ می شوید ولی شاید نرخ سواپ کمتر باشد.
قرارداد سوآپ گاز نشان از نگاه مترقی دولت سیزدهم به کشورهای همسایه دارد
عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی گفت: توافق سوآپ گاز سبب شده است روابط ایران با ترکمنستان و آذربایجان ترمیم شود و البته این موضوع نشان از نگاه مترقی دولت دارد زیرا می‌خواهد با همسایگان ارتباط اقتصادی داشته باشد.
سیدموسی موسوی در گفت‌وگو با خبرنگار شانا، بر ضرورت احیای دیپلماسی انرژی کشور تأکید کرد و گفت: به‌یقین احیای دیپلماسی انرژی در شرایط اقتصادی کنونی کشور ضروری است، زیرا اگر دیپلماسی انرژی کشور فعال شود راهکارهای بسیاری برای فروش نفت و فرآورده‌های نفتی پیدا می‌شود.
وی سوآپ گاز ترکمنستان به آذربایجان از خاک ایران را نمونه‌ای از احیای مراودات اقتصادی کشور در حوزه انرژی با کشورهای همسایه دانست و افزود: دستگاه‌های مرتبط نیز باید این مهم را در دستور کار خود قرار دهند و حتی وزارت امور قرارداد سواپ (Swap) خارجه باید با دستگاه‌های زیرمجموعه خود مانند سفارتخانه‌ها و به‌کارگیری رایزن‌های اقتصادی به این مهم اهتمام ورزد. در واقع نمی‌توان از نقش بی‌بدیل آنها در ایجاد دیپلماسی انرژی با دیگر کشورها گذشت.
عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: فعال شدن دیپلماسی انرژی فرصت مغتنمی برای پاسخ دندان‌شکن به تحریم‌هاست و بدون آن نمی‌توان در این مسیر موفق شد.
به گزارش شانا، جواد اوجی که برای حضور در «هفته انرژی باکو» به این کشور سفر کرده بود روز جمعه (۱۳ خردادماه) به همراه میکائیل جباراُف، وزیر اقتصاد جمهوری آذربایجان تفاهم‌نامه افزایش همکاری‌های دوجانبه را امضا کرد.
بر اساس این تفاهم‌نامه، دو طرف توافق کردند حجم گاز انتقالی سالانه ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از طریق خطوط ایران را دو برابر کنند.
این قرارداد به‌صورت حجمی است و ایران به‌عنوان هزینه سوآپ (Swap Fee) بخشی از گاز انتقالی را برمی‌دارد.
آذرماه پارسال در حاشیه سران اکو سه کشور ایران، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان توافق کردند سالانه ۱.۵ تا ۲ میلیارد مترمکعب گاز ترکمنستان را به جمهوری آذربایجان سوآپ کنند.
این قرارداد که پس از پنج‌سال توقف مبادلات گازی ایران و ترکمنستان امضا شد، به افزایش پایداری شبکه گاز در شمال شرق ایران منجر می‌شود و مسیر ایران را برای تبدیل شدن به قطب انرژی منطقه هموارتر می‌کند.
دیدگاه شما