آشنایی با انواع بورس

آشنایی با انواع بورس

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی شهر بورس، در دنیای امروز تنها اسکناس‌ها نیستند که ارزش دارند، اوراق دیگری هم هستند که در بازارهای مالی استفاده می‌شوند و ارزش مادی دارند که این اوراق با عنوان اوراق بهادار شناخته می‌شوند؛ در این مطلب انواع اوراق بهادار در بورس را بررسی می‌کنیم. اوراق بهادار چیست؟ اوراق بهادار

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی شهر بورس، در دنیای امروز تنها اسکناس‌ها نیستند که ارزش دارند، اوراق دیگری هم هستند که در بازارهای مالی استفاده می‌شوند و ارزش مادی دارند که این اوراق با عنوان اوراق بهادار شناخته می‌شوند؛ در این مطلب انواع اوراق بهادار در بورس را بررسی می‌کنیم.

اوراق بهادار چیست؟

اوراق بهادار همانگونه که از نامش پیداست، به اوراقی دلالت دارد که ارزش داشته باشند. به عبارتی اوراق بهادار نوعی ابزار مالی محسوب می‌شوند که حقوقی مالی برای مالک خود ایجاد می‌کنند.

این اوراق یا موقعیت و مالکیت یک نفر را در شرکت‌های بورسی نشان می‌دهند که به نام سهام شناخته می‌شوند؛ یا نشان دهنده نوعی طلب‌کاری از یک نهاد دولتی یا شرکت هستند که در این صورت اوراق مشارکت نام می‌گیرند.

این اوراق انواع متفاوتی مانند سهام عادی، سهام ممتاز، حق تقدم، سهام جایزه، اوراق مشارکت، مشتقات، اختیار معامله، قرارداد آتی و صکوک دارند که هر کدام ارزشی مالی برای مالک خود به همراه دارند.

به هر شرکت یا نهادی که اوراق بهادار را صادر می‌کند، صادر کننده یا توزیع کننده گفته می‌شود و تمامی اوراق بهادار در بازار سرمایه به سه گروه اصلی زیر تقسیم می‌شوند:

1. اوراق بدهی
2. اوراق حقوق صاحبان سهام (سهام)
3. ابزارهای مشتقه

در ادامه هریک از انواع اصلی اوراق بهادار که در بالا نام برده شد را با هم بررسی می‌کنیم.

منظور از اوراق بدهی یا قرضه چیست؟

اوراق بدهی یا اوراق قرضه اوراقی است که شرکت صادر کننده آن متعهد می‌شود در قبال مبلغی که از خریدار دریافت کرده، مبلغ مشخصی را در دوره‌های مشخص به دارنده اوراق پرداخت کند. در نهایت و پس از پایان زمان مشخص و فرا رسیدن سررسید نیز موظف است اصل مبلغ دریافتی از خریدار اوراق را به او برگرداند.

شرکتی که این اوراق را صادر کرده در قبال مالک اوراق، موظف به پرداخت سود و اصل بهای آن است، اما صاحب اوراق مالکیتی در خود شرکت ندارد.

به دلیلی ویژگی‌ای که این اوراق دارند به آن‌ها اوراق بدهی گفته می‌شود. این اوراق اغلب از طرف شرکت‌هایی که در تامین سرمایه مورد نیاز برای فعالیت‌های خود مشکل دارند، منتشر می‌شوند. این شرکت‌ها به جای اینکه از بانک وام بگیرند، از مردم پول قرض می‌گیرند و اوراق بدهی را به عنوان سندی از این بدهکاری ارائه می‌دهند. این کار در علوم مالی، تامین مالی جمعی نامیده می‌شود.

این کار شرکت‌ها باعث می‌شود هم فعالیت‌هایشان به دلیل کمبود بودجه روی زمین نماند و روز به روز پیشرفت کنند و گسترش یابند، و هم بدهکار بودن به مالکان اوراق خود نوعی سرمایه ارزشمند است که هم باعث می‌شود برای پرداخت بدهی‌هایش بیشتر تلاش کند و هم سرمایه خوبی برای خودش در آینده باقی می‌ماند.

همچنین از آنجایی که شرکت صادر کننده موظف است سود دوره‌ای مشخص به همراه اصل پول مالکان اوراق را در موعد سررسید به آن‌ها پرداخت کند، سرمایه‌گذاری در این اوراق یکی از کم‌ریسک‌ترین سرمایه‌گذاری‌هاست.

اوراق بدهی انواع متفاوتی دارد که تفاوت آن‌ها در شرکت صادر کننده و یک سری جزئیات دیگر است. به عنوان مثال اوراق صکوک شرکتی، اوراق مشارکت دولتی و شرکتی، اوراق منفعت، اوراق خزانه دولتی، اوراق استصناع، گواهی سپرده، اوراق مرابحه، اوراق سلف موازی استاندارد، سهام ممتاز و اوراق بهادار وثیقه‌ای از انواع اوراق بدهی هستند.

از مهمترین انواع اوراق بدهی، اوراق مشارکت دولتی و شرکتی است و همانطور که از نامش مشخص است، سرمایه‌گذاران با خرید این اوراق در یک طرح مشارکت پیدا می‌کنند.

اوراق مشارکت چیست؟

فرض کنید یک شرکت خودروسازی برای راه‌اندازی یک خط تولید جدید در کارخانه به 200 میلیارد تومان سرمایه نیاز داشته باشد. در عوض اگر این خط تولید راه بیفتد، بعد از 4 سال و با افزایش فروش خودروهای جدید از همین خط تولید، هزینه‌های راه اندازی جبران می‌شوند و میزان سودآوری شرکت هم در این مدت، 25 تا 30 درصد افزایش می‌یابد.

بنابراین این طرح توجیه اقتصادی دارد و شرکت خودروسازی می‌تواند به بازگشت سرمایه اولیه و سود قابل توجه امیدوار باشد. اما یکی از راه‌هایی که بتواند سرمایه اولیه را تامین کند، فروش اوراق مشارکت است. به این ترتیب هم منابع مالی مورد نیازش تامین می‌شوند و هم سرمایه‌گذاران در ازای مشارکت و به نسبت سرمایه خود در منافع حاصل از راه اندازی خط تولید جدید شریک می‌شوند.

البته باید این موضوع را در نظر داشت که شرکت صادر کننده اوراق نمی‌تواند پرداخت سود دوره‌ای را تضمین کند. بنابراین سود اغلب اوراق مشارکتی که در کشور منتشر می‌شوند، توسط بانک‌ها و موسسات مالی معتبر یا دولت تضمین می‌شود. پس مالک این اوراق می‌تواند به دریافت سود خود اطمینان داشته باشد.

ویژگی های اوراق مشارکت

اوراق مشارکت چند ویژگی دارند که هنگام خرید باید به آن‌ها توجه داشت:

• اوراق به صورت با نام یا بی‌نام صادر می‌شوند. اوراق بی‌نام مانند اسکناس هستند و به دارنده آن تعلق دارند. بنابراین مالک این اوراق باید آن‌ها را در جایی مطمئن نگهداری کند. برخی از بانک‌ها این اوراق را به امانت نگه می‌دارند که به این ترتیب از خطر سرقت، آتش‌سوزی و … در امان خواهند بود.
• قیمت اسمی و سررسید مشخصی دارند. بنابراین مالک اوراق در موعد سررسید همان قیمت را دریافت می‌کند.
• مبلغ بازپرداخت اصل اوراق در موعد سررسید و مبلغ سود علی‌الحساب و مقاطع زمانی آن‌ها تضمین شده است.
• این اوراق از طریق شعب بانکی که اوراق را به فروش رسانده یا بورس اوراق بهادار، خرید و فروش می‌شوند.
• مالکان این اوراق به نسبت قیمت اسمی و مدت زمانی که این اوراق را خریداری کرده‌اند، در سود حاصل از طرح‌های شرکت سهم دارند.
• مانند تمام بازارهای مالی دیگر که رابطه مستقیمی بین بازده و ریسک وجود دارد و با توجه به اینکه سود این اوراق تضمین شده است و ریسک ندارند، بنابراین نمی‌توان انتظار سود بالایی از آن‌ها داشت.
• سود اوراق مشارکت معاف از مالیات است و همین موضوع یکی از جذابیت‌های سرمایه‌گذاری در این اوراق محسوب می‌شود.

سهام یا اوراق حقوق صاحبان سهام چیست؟

سهام یکی از مهمترین و متداول‌ترین انواع اوراق بهادار است. بیشترین حجم معاملات در بورس به معاملات سهام اختصاص دارد، طوری که برخی بورس را به بازار سهام می‌شناسند.

سهام به نسبت اوراق بدهی ریسک بیشتری دارد، اما باز هم سرمایه‌گذاران این بازار را ترجیح می دهند، چرا که از طرف دیگر، بازدهی بیشتری هم دارد.

هر سهم بیانگر میزان مالکیت یک سرمایه‌گذار در یک دارایی است. به عبارتی مالکیت یک شرکت به تعدادی سهم تقسیم می‌شود که دارندگان سهام آن شرکت به تعداد سهم‌هایی که خریداری کرده‌اند در مالکیت آن شرکت سهیم هستند. مثلا اگر کل یک شرکت یک سهم باشد و متعلق به یک نفر باشد، همان یک نفر مالک کل شرکت است. اما اگر مالکیت شرکت به 4 قسمت یا سهم مساوی تقسیم شود، می‌تواند مالکین بیشتری داشته باشد. حال اگر این شرکت با ارزش 1 میلیارد تومان، به 1000 سهم 1 میلیون تومانی تقسیم شود، می‌تواند 1000 مالک داشته باشد که همه به نسبت مساوی در مالکیت آن سهیم هستند.

با این تعاریف، شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده است و هر یک از صاحبان سهام به میزان سهمی که دارند در شرکت مسئول هستند و در سود و زیان آن سهیم خواهند بود.

شرکت سهامی خود به دو نوع سهامی خاص و سهامی عام تقسیم بندی می‌شود.

شرکت سهامی خاص چیست و به چه شرکتی سهامی خاص می گویند؟

شرکت سهامی خاص شرکتی است که همه سرمایه آن را موسسین شرکت تامین می‌کنند، بنابراین سهام آن برای عموم مردم عرضه نمی‌شود. تعداد سهام‌داران در شرکت سهامی خاص باید حداقل 3 نفر باشد و حداقل سرمایه مورد نیاز برای تاسیس شرکت سهامی خاص 1 میلیون ریال (100 هزار تومان) است.

شرکت سهامی عام چیست به چه شرکتی سهامی عام می گویند؟

شرکت سهامی عام شرکتی است که بخشی از سرمایه مورد نیاز آن از طریق عرضه سهام به عموم مردم تامین می‌شود. در این مدل شرکت‌ها تعداد سهام‌داران نباید کمتر از 5 نفر باشد. حداقل سرمایه مورد نیاز برای تاسیس شرکت سهامی عام 5 میلیون ريال (500 هزار تومان) است. این شرکت‌ها می‌توانند در بورس نیز ارائه شوند.

ویژگی های سهام بورسی

سهام و شرکت‌های سهامی ویژگی‌هایی دارند که آن‌ها را از اوراق مشارکت و شرکت‌های صادر کننده آن‌ها متمایز می‌کند.

• ویژگی مهم سهام این است که در مقایسه با اوراق بهادار با درآمد ثابت مانند اوراق مشارکت، امکان کسب سود بیشتری دارند، البته سرمایه‌گذار باید ریسک پذیری بیشتری هم داشته و با خرید و فروش سهام آشنا باشد.
• دارندگان سهام شرکت‌ها در سود و زیان آن شرکت سهیم هستند.

اوراق بهادار مشتقه چیست؟

یکی دیگر از انواع اوراق بهادار، اوراق مشتقه آشنایی با انواع بورس هستند. اوراق مشتقه در بازاری کاربرد دارند که معاملات آن بر اساس یک کالای فیزیکی یا دارایی پایه صورت می‌پذیرد. این دارایی پایه می‌تواند به شکل سهام، کالا، نرخ‌های بهره، صنعت ساخت و ساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد که ارزش اوراق مشتقه را تعیین می‌کنند.

انواع اوراق بهادار مشتقه

به طور کلی 4 نوع اوراق مشتقه اصلی داریم:

• قراردادهای سلف
• قراردادهای آتی
• قراردادهای اختیار معامله
• قراردادهای معاوضه

همه این اوراق مشتقه هم در بورس و هم خارج از بورس مورد معامله قرار می‌گیرند. آن گروه از اوراق مشتقه‌ای که خارج از بورس معامله می‌شوند گسترده‌تر هستند، اما شامل قانون گذاری سازمان بورس نیستند و از این جهت ریسک بیشتری نسبت به اوراق مشتقه داخل بورس دارند.

البته اوراق مشتقه به دلیل محدودیت‌هایی که بازار بورس اوراق بهادار تهران دارد، در اقتصاد ایران رشد و پیشرفت چندانی نداشته‌اند.

ثبت شده در سایت شهر بورس – آخرین اخبار اقتصادی طی شماره 3923 توسط محمد مصدری و در روز شنبه 7 تیر 1399 ساعت ۱۳:۱۹:۴۳

آشنایی با انواع بورس

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی شهر بورس، در دنیای امروز تنها اسکناس‌ها نیستند که ارزش دارند، اوراق دیگری هم هستند که در بازارهای مالی استفاده می‌شوند و ارزش مادی دارند که این اوراق با عنوان اوراق بهادار شناخته می‌شوند؛ در این مطلب انواع اوراق بهادار در بورس را بررسی می‌کنیم. اوراق بهادار چیست؟ اوراق بهادار

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی شهر بورس، در دنیای امروز تنها اسکناس‌ها نیستند که ارزش دارند، اوراق دیگری هم هستند که در بازارهای مالی استفاده می‌شوند و ارزش مادی دارند که این اوراق با عنوان اوراق بهادار شناخته می‌شوند؛ در این مطلب انواع اوراق بهادار در بورس را بررسی می‌کنیم.

اوراق بهادار چیست؟

اوراق بهادار همانگونه که از نامش پیداست، به اوراقی دلالت دارد که ارزش داشته باشند. به عبارتی اوراق بهادار نوعی ابزار مالی محسوب می‌شوند که حقوقی مالی برای مالک خود ایجاد می‌کنند.

این اوراق یا موقعیت و مالکیت یک نفر را در شرکت‌های بورسی نشان می‌دهند که به نام سهام شناخته می‌شوند؛ یا نشان دهنده نوعی طلب‌کاری از یک نهاد دولتی یا شرکت هستند که در این صورت اوراق مشارکت نام می‌گیرند.

این اوراق انواع متفاوتی مانند سهام عادی، سهام ممتاز، حق تقدم، سهام جایزه، اوراق مشارکت، مشتقات، اختیار معامله، قرارداد آتی و صکوک دارند که هر کدام ارزشی مالی برای مالک خود به همراه دارند.

به هر شرکت یا نهادی که اوراق بهادار را صادر می‌کند، صادر کننده یا توزیع کننده گفته می‌شود و تمامی اوراق بهادار در بازار سرمایه به سه گروه اصلی زیر تقسیم می‌شوند:

1. اوراق بدهی
2. اوراق حقوق صاحبان سهام (سهام)
3. ابزارهای مشتقه

در ادامه هریک از انواع اصلی اوراق بهادار که در بالا نام برده شد را با هم بررسی می‌کنیم.

منظور از اوراق بدهی یا قرضه چیست؟

اوراق بدهی یا اوراق قرضه اوراقی است که شرکت صادر کننده آن متعهد می‌شود در قبال مبلغی که از خریدار دریافت کرده، مبلغ مشخصی را در دوره‌های مشخص به دارنده اوراق پرداخت کند. در نهایت و پس از پایان زمان مشخص و فرا رسیدن سررسید نیز موظف است اصل مبلغ دریافتی از خریدار اوراق را به او برگرداند.

شرکتی که این اوراق را صادر کرده در قبال مالک اوراق، موظف به پرداخت سود و اصل بهای آن است، اما صاحب اوراق مالکیتی در خود شرکت ندارد.

به دلیلی ویژگی‌ای که این اوراق دارند به آن‌ها اوراق بدهی گفته می‌شود. این اوراق اغلب از طرف شرکت‌هایی که در تامین سرمایه مورد نیاز برای فعالیت‌های خود مشکل دارند، منتشر می‌شوند. این شرکت‌ها به جای اینکه از بانک وام بگیرند، از مردم پول قرض می‌گیرند و اوراق بدهی را به عنوان سندی از این بدهکاری ارائه می‌دهند. این کار در علوم مالی، تامین مالی جمعی نامیده می‌شود.

این کار شرکت‌ها باعث می‌شود هم فعالیت‌هایشان به دلیل کمبود بودجه روی زمین نماند و روز به روز پیشرفت کنند و گسترش یابند، و هم بدهکار بودن به مالکان اوراق خود نوعی سرمایه ارزشمند است که هم باعث می‌شود برای پرداخت بدهی‌هایش بیشتر تلاش کند و هم سرمایه خوبی برای خودش در آینده باقی می‌ماند.

همچنین از آنجایی که شرکت صادر کننده موظف است سود دوره‌ای مشخص به همراه اصل پول مالکان اوراق را در موعد سررسید به آن‌ها پرداخت کند، سرمایه‌گذاری در این اوراق یکی از کم‌ریسک‌ترین سرمایه‌گذاری‌هاست.

اوراق بدهی انواع متفاوتی دارد که تفاوت آن‌ها در شرکت صادر کننده و یک سری جزئیات دیگر است. به عنوان مثال اوراق صکوک شرکتی، اوراق مشارکت دولتی و شرکتی، اوراق منفعت، اوراق خزانه دولتی، اوراق استصناع، گواهی سپرده، اوراق مرابحه، اوراق سلف موازی استاندارد، سهام ممتاز و اوراق بهادار وثیقه‌ای از انواع اوراق بدهی هستند.

از مهمترین انواع اوراق بدهی، اوراق مشارکت دولتی و شرکتی است و همانطور که از نامش مشخص است، سرمایه‌گذاران با خرید این اوراق در یک طرح مشارکت پیدا می‌کنند.

اوراق مشارکت چیست؟

فرض کنید یک شرکت خودروسازی برای راه‌اندازی یک خط تولید جدید در کارخانه به 200 میلیارد تومان سرمایه نیاز داشته باشد. در عوض اگر این خط تولید راه بیفتد، بعد از 4 سال و با افزایش فروش خودروهای جدید از همین خط تولید، هزینه‌های راه اندازی جبران می‌شوند و میزان سودآوری شرکت هم در این مدت، 25 تا 30 درصد افزایش می‌یابد.

بنابراین این طرح توجیه اقتصادی دارد و شرکت خودروسازی می‌تواند به بازگشت سرمایه اولیه و سود قابل توجه امیدوار باشد. اما یکی از راه‌هایی که بتواند سرمایه اولیه را تامین کند، فروش اوراق مشارکت است. به این ترتیب هم منابع مالی مورد نیازش تامین می‌شوند و هم سرمایه‌گذاران در ازای مشارکت و به نسبت سرمایه خود در منافع حاصل از راه اندازی خط تولید جدید شریک می‌شوند.

البته باید این موضوع را در نظر داشت که شرکت صادر کننده اوراق نمی‌تواند پرداخت سود دوره‌ای را تضمین کند. بنابراین سود اغلب اوراق مشارکتی که در کشور منتشر می‌شوند، توسط بانک‌ها و موسسات مالی معتبر یا دولت تضمین می‌شود. پس مالک این اوراق می‌تواند به دریافت سود خود اطمینان داشته باشد.

ویژگی های اوراق مشارکت

اوراق مشارکت چند ویژگی دارند که هنگام خرید باید به آن‌ها توجه داشت:

• اوراق به صورت با نام یا بی‌نام صادر می‌شوند. اوراق بی‌نام مانند اسکناس هستند و به دارنده آن تعلق دارند. بنابراین مالک این اوراق باید آن‌ها را در جایی مطمئن نگهداری کند. برخی از بانک‌ها این اوراق را به امانت نگه می‌دارند که به این ترتیب از خطر سرقت، آتش‌سوزی و … در امان خواهند بود.
• قیمت اسمی و سررسید مشخصی دارند. بنابراین مالک اوراق در موعد سررسید همان قیمت را دریافت می‌کند.
• مبلغ بازپرداخت اصل اوراق در موعد سررسید و مبلغ سود علی‌الحساب و مقاطع زمانی آن‌ها تضمین شده است.
• این اوراق از طریق شعب بانکی که اوراق را به فروش رسانده یا بورس اوراق بهادار، خرید و فروش می‌شوند.
• مالکان این اوراق به نسبت قیمت اسمی و مدت زمانی که این اوراق را خریداری کرده‌اند، در سود حاصل از طرح‌های شرکت سهم دارند.
• مانند تمام بازارهای مالی دیگر که رابطه مستقیمی بین بازده و ریسک وجود دارد و با توجه به اینکه سود این اوراق تضمین شده است و ریسک ندارند، بنابراین نمی‌توان انتظار سود بالایی از آن‌ها داشت.
• سود اوراق مشارکت معاف از مالیات است و همین موضوع یکی از جذابیت‌های سرمایه‌گذاری در این اوراق محسوب می‌شود.

سهام یا اوراق حقوق صاحبان سهام چیست؟

سهام یکی از مهمترین و متداول‌ترین انواع اوراق بهادار است. بیشترین حجم معاملات در بورس به معاملات سهام اختصاص دارد، طوری که برخی بورس را به بازار سهام می‌شناسند.

سهام به نسبت اوراق بدهی ریسک بیشتری دارد، اما باز هم سرمایه‌گذاران این بازار را ترجیح می دهند، چرا که از طرف دیگر، بازدهی بیشتری هم دارد.

هر سهم بیانگر میزان مالکیت یک سرمایه‌گذار در یک دارایی است. به عبارتی مالکیت یک شرکت به تعدادی سهم تقسیم می‌شود که دارندگان سهام آن شرکت به تعداد سهم‌هایی که خریداری کرده‌اند در مالکیت آن شرکت سهیم هستند. مثلا اگر کل یک شرکت یک سهم باشد و متعلق به یک نفر باشد، همان یک نفر مالک کل شرکت است. اما اگر مالکیت شرکت به 4 قسمت یا سهم مساوی تقسیم شود، می‌تواند مالکین بیشتری داشته باشد. حال اگر این شرکت با ارزش 1 میلیارد تومان، به 1000 سهم 1 میلیون تومانی تقسیم شود، می‌تواند 1000 مالک داشته باشد که همه به نسبت مساوی در مالکیت آن سهیم هستند.

با این تعاریف، شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده است و هر یک از صاحبان سهام به میزان سهمی که دارند در شرکت مسئول هستند و در سود و زیان آن سهیم خواهند بود.

شرکت سهامی خود به دو نوع سهامی خاص و سهامی عام تقسیم بندی می‌شود.

شرکت سهامی خاص چیست و به چه شرکتی سهامی خاص می گویند؟

شرکت سهامی خاص شرکتی است که همه سرمایه آن را موسسین شرکت تامین می‌کنند، بنابراین سهام آن برای عموم مردم عرضه نمی‌شود. تعداد سهام‌داران در شرکت سهامی خاص باید حداقل 3 نفر باشد و حداقل سرمایه مورد نیاز برای تاسیس شرکت سهامی خاص 1 میلیون ریال (100 هزار تومان) است.

شرکت سهامی عام چیست به چه شرکتی سهامی عام می گویند؟

شرکت سهامی عام شرکتی است که بخشی از سرمایه مورد نیاز آن از طریق عرضه سهام به عموم مردم تامین می‌شود. در این مدل شرکت‌ها تعداد سهام‌داران نباید کمتر از 5 نفر باشد. حداقل سرمایه مورد نیاز برای تاسیس شرکت سهامی عام 5 میلیون ريال (500 هزار تومان) است. این شرکت‌ها می‌توانند در بورس نیز ارائه شوند.

ویژگی های سهام بورسی

سهام و شرکت‌های سهامی ویژگی‌هایی دارند که آن‌ها را از اوراق مشارکت و شرکت‌های صادر کننده آن‌ها متمایز می‌کند.

• ویژگی مهم سهام این است که در مقایسه با اوراق بهادار با درآمد ثابت مانند اوراق مشارکت، امکان کسب سود بیشتری دارند، البته سرمایه‌گذار باید ریسک پذیری بیشتری هم داشته و با خرید و فروش سهام آشنا باشد.
• دارندگان سهام شرکت‌ها در سود و زیان آن شرکت سهیم هستند.

اوراق بهادار مشتقه چیست؟

یکی دیگر از انواع اوراق بهادار، اوراق مشتقه هستند. اوراق مشتقه در بازاری کاربرد دارند که معاملات آن بر اساس یک کالای فیزیکی یا دارایی پایه صورت می‌پذیرد. این دارایی پایه می‌تواند به شکل سهام، کالا، نرخ‌های بهره، صنعت ساخت و ساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد که ارزش اوراق مشتقه را تعیین می‌کنند.

انواع اوراق بهادار مشتقه

به طور کلی 4 نوع اوراق مشتقه اصلی داریم:

• قراردادهای سلف
• قراردادهای آتی
• قراردادهای اختیار معامله
• قراردادهای معاوضه

همه این اوراق مشتقه هم در بورس و هم خارج از بورس مورد معامله قرار می‌گیرند. آن گروه از اوراق مشتقه‌ای که خارج از بورس معامله می‌شوند گسترده‌تر هستند، اما شامل قانون گذاری سازمان بورس نیستند و از این جهت ریسک بیشتری نسبت به اوراق مشتقه داخل بورس دارند.

البته اوراق مشتقه به دلیل محدودیت‌هایی که بازار بورس اوراق بهادار تهران دارد، در اقتصاد ایران رشد و پیشرفت چندانی نداشته‌اند.

ثبت شده در سایت شهر بورس – آخرین اخبار اقتصادی طی شماره 3923 توسط محمد مصدری و در روز شنبه 7 تیر 1399 ساعت ۱۳:۱۹:۴۳

بازار بورس چیست؟ | آشنایی با بازار بورس اوراق بهادار ، بورس انرژی و بورس کالا

طبق آمار شرکت آشنایی با انواع بورس سپرده‌گذاری مرکزی، نیمه اول سال 1399، نزدیک به 8 میلیون کد بورسی جدید صادر شد و تعداد دارندگان کد بورسی را به 20 میلیون نفر رساند. این یک رکورد برای بازار بورس ایران بود!

کمی بعد در مرداد ماه شاهد ریزش شدید شاخص کل بورس بودیم. ریزشی که موجب حیرت و اندوه سهامداران شده بود. این مسئله که بازار روند اصلاحی داشته باشد، یک امر طبیعی است؛ اما ریزش 50-40 درصدی شاخص کل که هنوز هم ادامه دارد، دلایل متعددی دارد.
بعد از عرضه غیر اصولی سهام عدالت و خروج نقدینگی توسط حقوقی‌ها، یکی از اصلی‌ترین دلایل افت شاخص، دعوت از عموم مردم به سرمایه‌گذاری در بازار بورس بود. مردمی که به دلیل عدم آگاهی و دانش کافی هم خودشان متضرر شدند هم اثرات مخربی بر بازار گذاشتند.

موفقیت در سرمایه‌گذاری مستلزم شناخت و تسلط کافی بر بازار هدف است. شما یک بساز بفروش موفق نخواهید شد اگر به زیر و بم و تلاطم‌های بازار مسکن آشنا نباشید! اگر به قوانین و فراز و نشیب‌های تجارت تسلط کافی نداشته باشید هرگز یک تاجر موفق نخواهید شد! بازار بورس نیز از این قاعده مستثنا نیست. در این مطلب شما را با بازار بورس و انواع آن آشنا خواهیم کرد تا عدم دانش باعث یک تجربه نشود سرمایه‌گذاری شما در بورس به شکست ختم شود.

موفقیت در سرمایه‌گذاری مستلزم شناخت و تسلط کافی بر بازار هدف است. شما یک بساز بفروش موفق نخواهید شد اگر به زیر و بم و تلاطم‌های بازار مسکن آشنا نباشید! اگر به قوانین و فراز و نشیب‌های تجارت تسلط کافی نداشته باشید هرگز یک تاجر موفق نخواهید شد! بازار بورس نیز از این قاعده مستثنا نیست. در این مطلب شما را با بازار بورس و انواع آن آشنا خواهیم کرد تا عدم دانش منجر به یک تجربه‌ی تلخ نشود.

بورس چیست؟

برخی از ما سرمایه داریم اما یا اندک است و برای راه‌اندازی کسب و کار کافی نیست و یا توان تاسیس یک کسب و کار را نداریم. برخی نیز هستند که توان ایجاد کار را دارند اما سرمایه‌ی کافی ندارند. بازار بورس این دو گروه را به یکدیگر وصل می‌کند. یعنی صاحب سرمایه را به بنگاه اقتصادی نیازمند به سرمایه می‌رساند.

شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی سهام خود را وارد بورس می‌کنند. سرمایه‌گذاران با خرید سهام شرکت‌های بورسی به میزان سهامی که می‌خرند، سهامدار شرکت می‌شوند. در واقع مهم‌ترین هدف بورس ، تامین سرمایه برای بنگاه‌های اقتصادی و جذب سرمایه‌های راکد به مسیر درست است.

بورس ایران برای اولین بار در سال 1383 شروع به کار کرد. ابتدا تنها اوراق بهادار و سهام شرکت‌ها در آن معامله می‌شدند. به مرور زمان بورس کالا و بورس انرژی نیز در بازار سرمایه ایران راه‌اندازی شدند.

انواع بازار بورس ایران

همان گونه که اشاره کردیم بازار سرمایه یا بورس بر اساس شرایط و نوع دارایی مورد پذیرش انواع مختلفی دارد که در ادامه هر یک را به طور مفصل شرح خواهیم داد.

1- بازار بورس

بازار بورس خود به دو بازار اول و دوم تقسیم می‌شود. هر کدام از این دو بازار نیز دارای یک تابلو‌ی اصلی و یک تابلو‌ی فرعی می‌باشد. شرایط پذیرش شرکت‌ها در هر یک از این تابلو‌ها باه هم فرق می‌کند. در جدول زیر به بررسی این تفاوت‌ها پرداخته‌ایم.

شرایط	تابلوی اصلی بازار اول	تابلوی فرعی بازار اول	بازار دوم
حداقل مبلغ سرمایه ثبت شده	1000 میلیارد ریال	500 میلیارد ریال	200 میلیارد ریال
حداقل سهام شناور	%20	%15	%10
حداقل تعداد سهامداران	1000 نفر	750 نفر	250 نفر
حداقل حقوق صاحبان سهام	30	20	15
حداقل قیمت بازار سهام	1000 ریال	1000 ریال	——

دامنه نوسان سهام شرکت‌ها در بازار بورس ابتدا مثبت و منفی 5% بود اما اخیراً تغییراتی داشته است.

بازار فرابورس ایران

بازار فرابورس ایران در سال 1387 فعالیت خود را زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار، آغاز کرد. ساختار فرابورس مشابه بورس است. شرکت‌هایی که شرایط پذیرش در بازار بورس را ندارند، سهام خود را در بازار فرابورس عرضه می‌کنند. فرابورس دارای 5 بازار مجزا می‌باشد که عبارتند از:

1. بازار اول فرابورس: متشکل از شرکت‌هایی است که طبق دستورالعمل سازمان بورس، شرایط لازم پذیرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس را دارند.
2. بازار دوم فرابورس: شرایط پذیرش شرکت‌ها در این بازار ساده‌تر از بازار اول می‌باشد.
3. بازار سوم فرابورس: سهام شرکت‌های سهامی عام (به صورت عمده و بلوکی)، حق تقدمسهام شرکت‌ها، پذیره نویسی و سایر اوراق بهادار در این بازار مورد معامله قرار می‌گیرند.
4. بازار پایه: سهام شرکت‌های سهامی عام که شرایط پذیرش در هیچ یک از بازارهای بورس و فرابورس را ندارند، در بازار پایه فرابورس عرضه می‌شوند.
5. بازار ابزارهای نوین: کلیه ابزارهای مالی به جز سهام و حق تقدم آن، گواهی‌های سرمایه‌گذاری و صکوک در این بازار معامله می‌شوند.

تفاوت بورس و فرابورس چیست؟

شرایط پذیرش در فرابورس آسان‌تر از بورس می‌باشد. به طور معمول شرکت‌هایی که شفافیت و درآمد کمتری دارند و شرایط احراز در بورس را ندارند، سهام خود را در فرابورس عرضه می‌کنند. تفاوت‌های بورس و فرابورس در شرایط پذیرش، تعداد بازارها و دامنه نوسان قیمت سهام در آن‌ها می‌باشد. همان طور که اشاره شد، بورس 2 بازار دارد و فرابورس متشکل از 5 بازار است. در جدول زیر شرایط پذیرش شرکت‌ها در بورس و فرابورس را بررسی کرده‌ایم.

شرایط پذیرش	بازار بورس_تابلوی اصلی بازار اول	بازار بورس_تابلوی فرعی بازار اول	بازار بورس دوم	بازاراول فرابورس	بازار دوم فرابورس
حداقل سرمایه ثبت شده	1000 میلیارد ریال	500 میلیارد ریال	200 میلیارد ریال	10 میلیارد ریال	1 میلیارد ریال
حداقل سهام شناور	20%	15%	10%	10%	5%
حداقل تعداد سهامداران	1000 نفر	750 نفر	250 نفر	200 نفر	—
حداقل سابقه فعالیت شرکت در آن صنعت	3 سال	3 سال	2 سال	حداقل 2 سال از زمان بهره‌برداری با ارائه خدمات،گذشته باشد.	حداقل 1 سال از تاسیس آن گذشته باشد.
زیان انباشته	نداشته باشد.	نداشته باشد.	نداشته باشد.	نداشته باشد.	برنامه عملیاتی مناسب جهت خروج از زیان داشته باشد.
حقوق صاحبان سهام	30	20	15	15	—
سودآوری	3 دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد.	2 دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد.	1 دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد.	1 دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد.	—

مقایسه معیار پذیرش سهام شرکت‌ها در بورس و فرابورس

3- بازار بورس کالا

بورس کالا در سال 1385 با یکی شدن بورس کشاورزی و بورس فلزات تشکیل و سپس در مهر ماه سال 1386 تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار تهران فعالیت خود را آغاز کرد. بورس کالا یک بازار منسجم است که در آن کالاهای معینی مورد معامله قرار می‌گیرند. اهداف اساسی بازار بورس کالا عبارتند از:

• سهولت در داد و ستد نقدی و آتی کالا
• حذف واسطه‌ها و دلال‌ها در معاملات کالا
• کاهش نوسانات قیمت در بازار
• بهبود و شفافیت در بازار کالاهایی مثل محصولات کشاورزی، پتروشیمی و انرژی

بورس کالا به 4 بازار مجزا تقسیم می‌شود که به شرح زیر هستند:

1- بازار فیزیکی

ماهیت این بازار تا حدودی شبیه به بازار سنتی است. عرضه‌کنندگان (تولیدکنندگان مواد خام مثل محصولات پتروشیمی) محصولات خود را در در بازار فیزیکی عرضه می‌کنند. مصرف کنندگان این مواد اولیه نیز با ساز و کار مشخص بازار، این تولیدات را خریداری می‌کنند. تفاوت بازار فیزیکی بورس کالا با بازار سنتی در نحوه خرید و فروش و شفافیت قیمت‌ها است. 4 گروه محصول در بازار فیزیکی معامله می‌شوند که عبارتند از:

1. محصولات صنعتی و معدنی: فولاد،مس، سنگ آهن،روی، کنسانتره فلزات گرانبها،کنسانتره مولیبدن، آهن اسفنجی و…
2. محصولات کشاورزی: جو، ذرت، گندم، شکر، روغن خام، کنجاله سویا و آفتابگردان و… ، زعفران، پسته، تخم مرغ،جوجه و…
3. محصولات پتروشیمی: شیمیایی‌ها مثل: اوره، بنزین،ذاسید استیک و… پلیمری‌ها مثل: پلی‌پروپیلن، پلی‌اتیلن سنگین، پلی‌استراین و…
4. فراورده‌های نفتی: روغن، قیر، وکیوم باتوم، گوگرد، لوب کات، عایق رطوبتی، سلاپس‌واکسن و…

2- بازار مشتقه

با توجه به نیاز بازارهای بورس کالا و ماهیت برخی کالاها بازار جدیدی به نام بازار مشتقه در بورس کالا تعریف شد. این بازار شامل قراردادهای آتی و قرارداد اختیار معامله می‌باشد. در واقع قراردادی مبتنی بر یک دارایی پایه، در این بازار مورد معامله قرار می‌گیرد. قراردادهای موجود در بازار مشتقه شامل قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله می‌باشد. در ادامه هر یک را توضیح می‌دهیم:

قرارداد آتی:

طبق این قرارداد دو طرف با یکدیگر معامله می‌کنند اما پرداخت مبلغ معامله و تحویل کالا به زمانی در آینده موکول می‌شود. بنابراین قرارداد آتی، قراردادی است که در آن فروشنده متعهد می‌شود در سررسید قرارداد مقدار مشخص از دارایی قید شده در قرارداد را تحویل دهد و خریدار نیز متعهد به پرداخت مبلغ کالا می‌باشد. در این نوع قرارداد برای جلوگیری از عدم عمل به تعهد هر یک طرفین، مبلغی به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایا سپرده می‌شود.

قرارداد اختیار معامله:

اختیار معامله شامل دو نوع اختیار است. اختیار خرید که طی آن خریدار متعهد می‌شود در تاریخ اعمال قرارداد، مقدار مشخصی از دارایی را با قیمت اعمال، خریداری نماید. حال اگر در زمان سررسید قرارداد، قیمت نقدی کالا از قیمت قرارداد اختیار خرید بیشتر باشد، خریدار سود می‌کند و اگر کمتر باشد می‌تواند از اختیار خرید خود استفاده نکند. البته مبلغی که بابت خرید اختیار خرید پرداخته از بین خواهد رفت!

دومین نوع اختیار معامله در بورس کالا، اختیار فروش است. در این قرارداد، فرد اجازه دارد در تاریخ معین، مقداری مشخص از دارایی خود را با قیمت تعیین شده به فروش برساند. اگر در تاریخ اعمال قیمت نقدی کالا کمتر از قیمت اعمال قراردا باشد، اختیار فروش را اعمال و سود می‌کند؛ اگر قیمت نقدی بیشتر باشد هم که اختیار فروش را اعمال نمی‌کند.

3- بازار مالی

بازار مالی بورس کالا با هدف جذب سرمایه‌گذاران بیشتر، برای سرمایه‌گذاری در بورس کالا ایجاد شده است. این بازار شامل سه نوع ابزار است که عبارتند از:

1. قرارداد سلف موازی: با این قرارداد فروشنده می‌تواند بهای کالا را دریافت می‌کند اما کالا را در آینده تحویل می‌دهد. این قرارداد بازار ثانویه داشته و صاحب اوراق می‌تواند پیش از سررسید، قرارداد خود را در بورس به فروش برساند.
2. گواهی سپرده کالایی: این گواهی بیانگر مالکیت دارنده‌ی آن، بر مقدار مشخصی کالا است که به انبار پذیرش سپرده شده و قبض انبار، پشتوانه آن خواهد بود.
3. صندوق سرمایه‌گذاری کالایی: به جذب سرمایه برای سرمایه‌گذاری در اوراق مبتنی بر کالا می‌پردازد.

4- بازار بورس انرژی

بازار بورس انرژی در سال 1386 با هدف ایجاد شفافیت در بازار کالاهای استراتژیک مانند نفت و گاز، ایجاد شد. کلیه حامل‌های انرژی در صورتی که سابقه شفاف و قابل اتکایی داشته باشند قابل پذیرش در بازار بورس انرژی خواهند بود. بورس انرژی شامل 3 بازار زیر است:

1. فیزیکی: کالاهای پذیرفته شده در بورس معامله می‌شوند. شامل 3 تابلوی برق، نفت/گاز و سایر حامل‌های انرژی می‌باشد. در این بازار معاملات به صورت نقدی، نسیه، سلف و کشف پریمیوم انجام می‌شوند.
2. مشتقه: اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای پذیرفته شده در بورس معامله می‌شوند. شامل 3 تابلوی قرارداد سلف موازی استاندارد، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله است.
3. فرعی: در بازار فرعی، کالاهای تک محموله‌ای و گونه‌ها فرعی مورد معامله قرار می‌گیرند.

هر یک از تابلوها دو رینگ معاملاتی دارند که یکی داخلی و مربوط به خود کشور است و دیگری بین‌المللی می‌باشد. معاملات در بازار فیزیکی بورس انرژی به 3 شیوه حراج حضوری، الکترونیکی و عرضه یکجا انجام می‌شوند؛ اما در بازار مشتقه معاملات تمام الکترونیک هستند.

یک نکته

علاقه‌مندان جهت فعالیت در هریک از این بازارها، در گام نخست، نیاز به دریافت کد بورسی و افتتاح حساب در یک شرکت کارگزاری دارند. دریافت کد بورسی پس از ثبت نام در سامانه سجام و احراز هویت برای کاربران ارسال می‌گردد. در خصوص ایجاد حساب کاربری نیز با توجه به شرایط کرونایی موجود، متقاضیان می‌توانند در بسیاری از کارگزاری‌ها به صورت آنلاین نسبت به افتتاح حساب اقدام نمایند. کارگزاری مدبر آسیا نیز چنین امکانی را فراهم ساخته است تا افراد به آسانی و تنها با چند کلیک، ثبت نام خود را انجام دهند.

برای این کار کافیست پس از ورود به وب سایت این کارگزاری، بر روی گزینه درگاه ثبت نام کارگزاری مدبر آسیا کلیک نموده و حساب خود را ایجاد نمایند. پس از انجام ثبت نام، پیامکی حاوی نام کاربری و رمز عبور برای فرد ارسال می‌گردد و شخص می‌تواند از آن پس، معاملات خود را از طریق سامانه معاملاتی اکسیر مدبر آسیا و یا نرم افزار رایان همراه به انجام رساند.

جمع‌بندی

با انواع بازار بورس ایران و تقسیم‌بندی‌ها و تابلوهای معاملاتی هر کدام آشنا شدیم. برخی افراد تصور می‌کنند بورس فقط در اوراق بهادار و سهام شرکت‌ها خلاصه می‌شود؛ اما در این مطلب دیدم که به غیر از سهام شرکت‌ها، برخی کالاها و حامل‌های انرژی نیز در بورس وجود دارند. همچنین با مفهموم قرارداد آتی و اختیار معامله آشنا شدیم که فرصت‌های خوبی برای سرمایه‌گذاری و کاهش ریسک هستند. خصوصاً قرارداد اختیار فروش تبعی که گاهی به شدت در کاهش ریسک موثر واقع می‌شود.

شرایط پذیرش، دریافت کد بورسی، سازوکارها معامله و حتی گاهی جلسات و ساعات معاملاتی در هر یک از بازارهای بورس متفاوت است. در مطالب بعدی شما را با جزئیات هر یک آشنا خواهیم کرد. هر سوالی ذهنتان را مشغول کرد، در قسمت دیدگاه بپرسید تا در اسرع وقت پاسخ داده شود.

آشنایی با انواع بورس

رونوشت از پرو�…

پرونده جاری ه�…

پرونده جاری ه�…

چهارشنبه حقوق…

پرونده جاری ه�…

رای وحدت رویه …

کارگاه "تکن…

جنبه‌های کار�…

1. شما اینجا هستید: - - -
2. آیا با بورس و انواع آن آشنایی دارید؟

آیا با بورس و انواع آن آشنایی دارید؟

• اندازه قلم کاهش اندازه قلمافزایش اندازه قلم
• چاپ
• پست الکترونیکی

آیا با بورس و انواع آن آشنایی دارید؟چه کالاهایی موضوع بورس قرار میگیرند ؟ آیا روش های سرمایه گذاری مطمئن را میشناسید؟معنای فرابورس و تفاوت آن با بورس چیست ؟بورس چه ارکانی دارد؟پذیرش شرکتها در فرابورس چه مزایایی دارد؟

بورس اوراق بهادار

در گذشته نه چندان دور افراد ، سرمایه نقد خویش را نزد خود نگه می داشتند علت این امر را میتوان نبود سازمان و نهادی که بتواند این اعتماد را ایجاد کند و نداشتن آشنایی با سازمانهای سرمایه گذاری دانست.

تجار و حتی افراد عادی می توانند به میزان دارایی و سرمایه ی خود هر چند بسیار اندک باشد در شرکت های بزرگ سرمایه گذاری کرده و در سود آن شریک شوند.

از جمله ی این بازار های سرمایه گذاری میتوان به بازار بورس و اوراق بهادار اشاره کرد.

سازمان بورس و اوراق بهادار یک موسسه عمومی غیردولتی است که دارای شخصیت حقوقی و مالی مستقل بوده و بودجه ی آن از طریق دریافت کارمزد از شرکتها و سهمی از حق پذیرش در بورس ها و دیگر درآمدها تامین میگردد.

بورس اوراق بهادار به بازار متشکل و رسمی سرمایه گفته میشود که در آن اوراق مشارکت و قرضه ی دولتی و خصوصی تحت مقررات و ضوابط خاص مورد معامله قرار میگیرد و جهت حمایت از صاحبان سرمایه ی راکد و دارندگان پس انداز و همچنین جذب سرمایه ی افراد و بخش خصوصی جهت تامین پروژه های سرمایه گذاری بلند مدت می باشد.

در بورس قیمت سهام بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می گردد.

سرمایه گذاران جهت انجام خرید و فروش بورس از طریق شرکتهای کارگذاری اقدام می نمایند.

کارگزاری ها بنگاههایی هستند که عهده دار خرید و فروش سهام – امتیاز تقدم سهام – اوراق مشارکت پذیرفته شده در بورس و اوراق تبعی هستند. کارگزاری ها در این داد و ستد عنوان نماینده ی خریداران و فروشندگان را دارند که با این نمایندگی اقدام به انجام معامله می نمایند و بابت آن حق العمل و یا حق کارگزاری دریافت می نمایند .کارگزاری ها علاوه بر خرید و فروش خدمات دیگری نظیر مشاوره ی عرضه و پذیره نویسی – مشاوره ی سرمایه گذاری و بازار گردانی را نیز انجام میدهند.

از مزیت های بازار بورس میتوان به سود بیش تر نسبت به سایر روشهای سرمایه گذاری ، اطمینان از قانونی بودن این روش ، وجود شفافیت و اطلاع از اوضاع بازار در هر زمان ، قابلیت تبدیل به نقد شدن با سرعت و سهولت اشاره کرد .

بازار بورس به سه دسته ی کلی تقسیم می شود :

بورس کالا: در این بورس ، فروشندگان کالای خود را عرضه کرده و بعد از انجام کارشناسی و قیمت گذاری توسط کارشناس به خریداران ارائه می شود. معمولا مواد خام و مواد اولیه در این نوع بورس ارائه می گردد. بورس کالا به دو نوع فیزیکی و بازار ابزار مشتقه تقسیم می شود.

درخواست پذیرش کالا در بازار بورس باید توسط مشاور پذیرش که از میان شرکت های کارگزاری که د ارای مجوز کارگزار معرف و شرکت‌ های تامین سرمایه انتخاب می‌شوند – به بورس ارائه گردد و بعد از احراز تکمیل بودن مدارک در بورس ثبت می گردد.

پذیرش کالا در بازار فیزیکی بورس دارای شرایطی به شرح ذیل است (این شرایط حداقل شرایط هستند)

۱-متقاضی پذیرش کالای فیزیکی باید سابقه فعالیت قابل اتکاء در بازار کالای مورد پذیرش داشته باشد و نیز گزارش روشنی از مستدام بودن فعالیت متقاضی موجود باشد.

۲ – میزان عرضه کالا توسط متقاضی پذیرش به نحوی باشد که امکان پی بردن به عادلانه بودن قیمت را در بورس فراهم آورد.

۳ – کالای مورد درخواست نباید مشمول محدودیت‌هایی از قبیل محدودیت قیمت‌گذاری قانونی و انحصار در عرضه و یا تقاضا باشد که مانع از کشف عادلانه بودن قیمت کالا گردد.

ابزار مشتقه (Derivative Contract)

به آن دسته قراردادهای مالی گفته می شود که ارزش خود را از کالای فيزیکی می گيرند.دارایی پایه می تواند به شکل سهام – کالا – بورسهای خارجی – نرخهای بهره – صنعت ساخت و ساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد.

دارایی پایه از میان محصولات پذیرفته‌ شده در بورس کالا و یا کالاهای دارای بازار نقدی قوی به تشخیص هیئت پذیرش ، انتخاب می‌گردد.

مشخصات قرارداد به پیشنهاد بورس به تصویب هیئت پذیرش خواهد رسید.

بورس ارز : خرید و فروش پولهای خارجی در این بورس انجام می شود .

: دارایی هایی از قبیل سهام و اوراق مشارکت مورد معامله ی این نوع بورس است.(Securities)بورس اوراق بهادار

فرابورس : فرابورس با ساختاری همانند بورس با شرایط معامله و پذیرشی ساده جهت گسترش حوزه شمول بازار بورس ایجاد گردید.

از مهم ترین وظایف فرابورس ایران می توان به ساماندهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه که شرایط ورود به بورس اوراق را نداشته اند یا راغب به ورود سریع تر به بازار را دارند با به دست آوردن کم ترین شرایط در اسرع زمان ممکن وارد بازار شده و کلیه مزیت های شرکت های پذیرنده در بازار اوراق بهره مند میشوند .

ماده ۲ قانون بورس اوراق بهادار مصوب سال ۱۳۴۵ تشکیلات و ارکان بورس را اینگونه تقسیم بندی کرده است:

شورای بورس : عهده دار تعیین قوانین و مقررات و نظارت بر نحوه ی اجرای قوانین و مقررات و اعزام نماینده ناظر در هییت مدیره و هییت داوری می باشد.

ریاست شورای بورس را رییس کل بانک مرکزی برعهده دارد که این وظیفه در غیاب او برعهده قایم مقام وی میباشد.

سازمان کارگزاران بورس و دبیرکل :عهده دار ایجاد تسهیلات جهت خرید و فروش اوراق بهادار میباشد.

هیات پذیرش اوراق بهادار :

هيئت‌داوري : ریاست این هيئت‌ با نماینده ی قوه قضاییه میباشد.

فرابورس (over the counter)که اختصاراْ otc خوانده میشود با مجوز شورای عالی بورس و تحت نظر سازمان بورس اوراق بهادار تشکیل گردیده است .

مزایای پذیرش شرکت ها در فرابورس

– تامین مالی ارزان و آسان

– آشنایی با انواع بورس سهولت تبدیل به نقدینگی سهام

– امتیاز استفاده از معافیت مالیاتی

– نقل و انتقال سریع و کم هزینه

– شفافیت و اعتبار قیمت سهام

– اطلاع رسانی یکنواخت و عادلانه به سرمایه گذاران

– امکان وثیقه گذاری سهام و دریافت ساده تر تسهیلات بانکی

– معرفی شرکت و محصولات به اقشار جامعه و افزایش اعتبار شرکت

– خروج غیرتشریفاتی از فرابورس

اصلی ترین قانون حاکم بر بازار بورس و سرمایه قانون بازارا اوراق بهادار جمهوری اسلامی مصوب

در ایران انواع بورس به 4 دسته تقسیم می‌شود که در هر کدام از آن‌ها شرکت‌هایی مشغول به فعالیت هستند. این 4 دسته عبارتند از:

بر اساس قانون بازار اوراق بهادار که در آذرماه سال 1384 به تصویب رسیده، وظایف متعددی برعهده بازار بورس اوراق بهادار است که مهمترین آن نظارت بر بورس‌های مختلف است .

در ادامه 4 دسته بورس فعال در ایران را توضیح می‌­دهیم تا با ویژگی‌های هر کدام آشنا شوید. از بورس اوراق بهادار که پرسابقه‌­ترین بورس ایران است تا بورس انرژی که جدیدترین بورس راه‌ ­اندازی شده در کشور است.

بورس اوراق بهادار تهران

در بازار بورس اوراق بهادار سهام شرکت‌­ها و سایر اوراق بهادار مانند اوراق مشارکت، خرید وفروش می­‌شوند و بیشتر سرمایه‌­گذاران بازار بورس، در این بخش از بورس فعال هستند.

فرابورس

سهام شرکت‌هایی که نتوانسته‌اند به بازار بورس اوراق بهادار راه پیدا کنند، در فرابورس معامله می‌شوند. در واقع قوانین ثبت یک شرکت در فرابورس ساده‌تر از بورس است.

در کشورهای دیگر بازار فرابورس برای خرید ‌و‌ فروش سهام شرکت‌هایی است که شفافیت کافی ندارند یا سودآوری آن‌ها به مراتب کمتر از بازار بورس است.

در ایران، فرابورس از پاییز سال 1388 وارد میدان شد. مهم‌ترین وظیفه فرابورس، سازمان‌دهی شرکت‌هایی است که می­خواهند وارد بازار سرمایه شوند، اما هنوز شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند.

فرابورس خود به بازارهای اول، دوم، سوم و بازار پایه (زرد، نارنجی، قرمز) دسته‌بندی می‌شود و شرکت‌ها بر اساس ریسک سرمایه‌گذاری، شفافیت صورت‌های مالی، میزان بدهی و … در این دسته‌ها قرار می­گیرند.

• بازار الف یا بازار اول که بیشتر سهم‌ها در آن جای دارند، دامنه نوسان 5% و بدون حجم مبناست.
• بازار دوم صرفا شامل سهام شرکت‌های سهامی عام است. سهام شرکت‌های زیان‌ده، تازه‌تأسیس و شرکت‌هایی که با تزریق سرمایه بیشتر، قصد تبدیل از سهامی خاص به عام را دارند در این بازار پذیرفته می‌شوند.
• بازار پایه که خود به سه دسته زرد، نارنجی و قرمز تقسیم می‌شود. بازار زرد دامنه نوسان معاملات مثبت و منفی ۳ درصد دارد و در تابلوی نارنجی، دامنه نوسان انجام معاملات مثبت و منفی ۲ درصد و در تابلوی قرمز، مثبت و منفی ۱ درصد است.

بورس کالا

همانطور که از آن این بازار پیداست، در آن دارایی‌های فیزیکی معامله می‌شوند . در این بورس عرضه‌کنندگان کالای خود را عرضه می‌کنند، سپس این کالا کارشناسی و قیمت‌گذاری می‌شود و بعد از ارزش‌گذاری از طریق کارگزاران فروخته می‌شوند . بنابراین کارگزاران واسطه فروش بین عرضه‌کنندگان و خریداران هستند .

در بورس کالا اغلب کالاهای خام و اساسی مانند گندم، پنبه، برنج، زعفران، برخی فلزات اساسی و … معامله می‌شوند .

پس از بازنگری و تصویب قانون بازار اوراق بهادار در سال 1384 سرانجام بورس کالا فعالیت خود را از ابتدای مهرماه سال 1386 آغاز کرد .

بورس انرژی

بورس انرژی نسبت به سایر بورس های فعال در ایران بورس جوانی محسوب می‌شود که در آن حامل های انرژی ( نفت، گاز، برق و سایر حامل های انرژی ) و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای ذکر شده معامله می‌شوند . بورس انرژی در اسفند ماه 1391 بطور رسمی فعالیت خود را با معاملات برق، قطران و زغال سنگ آغاز کرد

بورس ارز

البته در جهان بورس ارز هم یکی از انواع بورس است که در آن ارزهای خارجی خرید و فروش می­شوند. اما در ایران، بورس ارز برای معامله و تبادل ارزهای خارجی وجود ندارد و خرید و فروش ارز به صورت دستی و در صرافی­‌ها یا بازار آزاد انجام می‌شود.