شاخص بازده نقدی (TEDIX)

انواع-شاخص-در-بورس

شاخص هم وزن بورس چیست و چه تفاوتی با شاخص کل دارد؟

شاخص هم وزن بورس یک شاخص پرکاربرد در میان سرمایه گذاران بورس در ایران است و به عقیده بسیاری از افراد این شاخص نسبت به شاخص کل دید بهتری از وضعیت و روند تغییرات قیمت سهام ارائه می‌دهد این دو شاخص از نظر میزان وزنی که به شرکت های مختلف می‌دهند با هم متفاوت اند و تفاوت عمده دو شاخص در این مورد است.

قبل از بررسی مفهوم شاخص هم وزن بورس باید بدانیم که به طور کلی شاخص، در بورس به چه معنی است. شاخص که در انگلیسی index گفته می‌شود، از نظر لغوی به معنی نشانگر و در اصطلاح به معنی عددی است که تغییراتِ یک یا چند متغیر را در طول زمان نشان می‌دهد.

در بازار سرمایه از شاخص‌های مختلفی استفاده می‌شود که هر کدام از شاخص‌ها رشد یا افت بازار را از جنبه ای خاص، بررسی و نشان می‌دهند. در بورس شاخص‌ها اهمیت زیادی دارند و اگر بتوانید معنی هر شاخص را درک کنید و تغییرات آن را تفسیر کنید می‌توانید از وضعیت گذشته و حال بازار تا حدود زیادی آگاهی یابید و اصطلاحا آن را سبک سنگین کنید.

دو شاخص مهم تر بازار سرمایه در ایران کدام است؟

اگر چه در بورس از شاخص‌های مختلفی استفاده می‌شود ولی برخی از شاخص‌ها از اهمیت بیشتری شاخص بازده نقدی (TEDIX) برخوردارند و بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. از جمله مهمترین شاخص‌های بورس، شاخص هم وزن بورس و شاخص کل بورس هستند که در اخبار مربوط به بورس تهران، محال است تغییرات این دو شاخص عنوان نشود. در این نوشته به بررسی هر کدام از این دو شاخص و تفاوت آنها با هم می‌پردازیم.

شاخص کل بورس چیست؟

شاخص کل بازار سرمایه در ایران که به صورت اختصاری TEPIX گفته می‌شود، معروفترین و مهمترین شاخص بورس است این شاخص، میانگین تغییرات قیمت و مجموع افت یا رشد سهام شرکت‌های مختلف بورسی را نشان می‌دهد با بررسی شاخص کل می‌توان چشم اندازی از بازار بورس را تجسم کرد و تا حدودی به وضعیت بازار پی برد.

نکته مهم این است که اهمیت تغییرات شاخص کل بیشتر از خود عدد لحظه ای شاخص است و با بررسی تغییرات شاخص کل به صورت سالانه می‌توان به درصد رشد کل بورس در طول یکسال پی برد. این شاخص برای پی بردن به رشد کلی بورس مفید است ولی شاخصی مناسب برای بررسی افت و رشد بازار سرمایه در یک دوره کوتاه مدت نیست چونکه در محاسبه این شاخص به همه شرکت ها به یک اندازه بها داده نشده است به طور کلی فرمول محاسبه شاخص کل به صورت زیر است:

ارزش جاری بازار سهام در زمان محاسبه ÷ ارزش جاری سهام در زمان مبدا= ۱۰۰%×(مقدار شاخص کل)

در ادامه بیشتر در مورد ضریب‌ها و ارزش شرکت‌ها در محاسبه این شاخص می‌پردازیم.

شاخص هم وزن بورس چیست؟

بعد از اینکه بسیاری از فعالان بورس به این عقیده رسیدند که با شاخص کلِ بورس به بینش درستی از وضعیت بورس در زمان حال نمی‌توان دست یافت از سال ۱۳۹۳ شاخص هم وزن بورس برای بورس اوراق بهادار تهران مورد استفاده قرار گرفت. اگر چه شاخص هم وزن به نوعی تابعی از شاخص کل در نظر گرفته می‌شود ولی شیوه محاسبه شاخص هم وزن با شاخص کل، متفاوت است.

تفاوت شاخص کل و شاخص هم وزن بورس در چیست؟

اگر وارد سایت tsetmc.com شوید در قسمت «دریک نگاه» هر دو شاخص کل و شاخص هم وزن را می‌توانید مشاهده کنید. در مورد شاخص کل در زیر همان بخش در یک نگاه در بخش «تاثیر در شاخص» لیست تمام نمادهایی را که در شاخص اثر دارند می‌توان مشاهده کرد. در محاسبه عدد نهایی شاخص کل در ابتدا به شرکت‌های بزرگتر، ضریب بزرگتری داده شده است و در مورد شرکت‌های کوچکتر این ضریب کمتر است پس شرکت‌های بزرگ نقش بیشتری در تغییرات شاخص کل بورس تهران دارند.

شاخص هم وزن همانطور که از اسم آن مشخص است، بزرگی و سرمایه شرکت‌ها اهمیت ندارد و در محاسبه شاخص هم وزن به تمام شرکت ها به یک اندازه ضریب و ارزش داده می‌شود و این نحوه ضریب دادن به شرکت ها تفاوت بین شاخص کل و شاخص هم وزن است. یکسان بودن شرکت های مختلف در محاسبه شاخص هم وزن دقت شاخص را در اعلام وضعیت کلی بورس بالا می‌برد و این دقت بیشتر باعث محبوبیت بیشتر شاخص هم وزن شده است.

به چه چیزی از مقایسه شاخص کل و شاخص هم وزن پی می‌بریم؟

• اگر شاخص کل، مثبت ولی شاخص هم وزن با افت همراه بود معنی این موضوع آن است که قیمت سهامِ شرکت های بزرگ، رو به رشد بوده ولی شرکت های کوچک افت در قیمت سهام داشته اند.
• اگر شاخص کل، منفی و شاخص هم وزن مثبت باشد معنی آن، افت در قیمت سهامِ شرکت‌های بزرگ و در عین حال رشد در سهام شرکت‌های کوچک و متوسط است.
• اگر هر دو شاخص کل و شاخص هم وزن منفی باشند، به معنی افت قیمت سهامِ شاخص بازده نقدی (TEDIX) اکثر شرکت‌های کوچک و بزرگ است که این افت در یک زمان اتفاق افتاده است.
• اگر دو شاخص نامبرده هر دو مثبت باشند به معنی رونق کلی در بورس است.

دیگر شاخص های بورس تهران کدامند؟

شاخص‌های دیگری هم در بورس تهران مورد استفاده قرار می‌گیرند که هر کدام به نوبه خود می‌توانند برای افراد راهگشا و مفید باشند و تمام این شاخص ها به تناسب ماهیتی که دارند مزایا و معایب خاص خود را دارند.

از جمله این شاخص ها عبارت است از:

• شاخص ۳۰ شرکت بزرگ
• شاخص ۵۰ شرکت برتر
• شاخص بازار اول و بازار دوم
• شاخص سهام آزاد شناور TEPIX
• شاخص صنعت و شاخص مالی
• شاخص بازده نقدی.TEDPIX

سخن پایانی

در کل همه سرمایه گذاران و معامله گران در بورس نیاز دارند نیم نگاهی به شاخص‌ها داشته باشند و همان طور که گفتیم دو مورد از مهمترین شاخص‌ها در بورس ایران شاخص کل و شاخص هم وزن هستند که بدون توجه به این دو، اصطلاحا کار فعالان بورس لنگ می‌ماند.

شاخص کل همانطور که اشاره شد دید کلی‌تری از بازار به ما می‌دهد و بیشتر برای سرمایه گذاری روی شرکت‌های بزرگ تر مناسب است ولی برای نگاه دقیق‌تر به جزئیاتِ بازار سرمایه، شاخص هم وزن یک شاخص محبوب تر در میان فعالان بورسی است همچنین نوسانات شاخص هم وزن کمتر از شاخص کل است و به نوعی می‌توان گفت ریسک شاخص هم وزن کمتر است. با این شاخص روند تغییرات را بهتر می‌توان رصد کرد و قدرت آنالیز و تصمیم گیری فعالان بورسی را افزایش داد علاوه بر همه اینها سادگی و شفافیت بهتری نسبت به شاخص کل دارد.

و در نهایت اگر علاقه مند به دنیای بئرس هستید پیشنهاد میشود مقاله آموزش بورس از مقدماتی تا فوق حرفه ای ✔(هوش مصنوعی و الگو تریدینگ) را بخوانید.

معرفی انواع شاخص‌های بورس (شاخص کل، هم‌وزن و…)

شاخص، در مفهوم کلی، معیاری است که براساس آن می‌توان چیـزی را تشخیص داد.

در بورس هم، شاخص‌ها، در واقع معیارهای مهمی هستند که با بررسی و تحلیل آنها، می‌توان وضعیت گذشته و حال بورس را ارزیابی و حتی احتمالات را در روند آینده بورس بررسی کرد. بنابراین، طبیعتا باتوجه به نقش بسیار مهمی که شاخص بازار و شاخص‌های بورس در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران ایفا می‌کنند، نوسانات شاخص‌ها نیز برای سرمایه‌گذاران بسیار حائز اهمیت است.

سرمایه‌گذاران حتما باید توجه داشته باشند که شاخص‌ها به تنهایی معیاری مناسب برای خرید و فروش سهام به حساب نمی‌آیند. مثلا تنها معیار خرید سهام نباید این باشد که شاخص در یک هفته اخیر مثبت بوده است.

نباید با منفی یا مثبت بودن شاخص کل بورس به این نتیجه رسید که وقت مناسبی برای خرید یا فروش سهام است.

البته درک این موضوع ممکن است برای سرمایه‌گذاران تازه‌وارد به بازار سرمایه اندکی سخت باشد و به همین دلیل ممکن است دست به خرید و فروش‌های هیجانی بزنند.

در ادامه این مطلب که از کتاب “به بورس خوش آمدید” تالیف مهدی افضلیان (مدرس و تحلیلگر بازار سرمایه) برگرفته شده، به معرفی شاخص‌های بورس تهران می‌پردازیم. این مطلب با اجازه مولف کتاب در سایت بورسینس انتشار یافته است.

1. شاخص کل بورس

این همان شاخصی است که بارها در تلویزیون، رادیو و سایر رسانه‌ها از رشد و افت آن صحبت می‌شود.

به این شاخص، شاخص قیمت و بازده نقدی نیز می‌گویند که بیان کننده سطح عمومی قیمت‌ها و سود نقدی سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است.

در واقع این شاخص بیان‌کننده میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در بورس است.

به عنوان مثال اگر قیمت سهامی در ابتدای سال 500 تومان باشد و در انتهای سال به 600 تومان برسد و در مجمع عادی سالیانه نیز سود نقدی 70 تومانی تقسیم کند، بازدهی سهم در طول یک سال به 34 درصد می‌رسد.

این شیوه محاسبه برای شاخص کل هم وجود دارد یعنی اگر شاخص کل در ابتدای سال در سطح 450 هزار واحد و در پایان سال به 950 هزار واحد برسد، نشان‌دهنده این است که میانگین بازدهی بورس از محل افزایش قیمت‌ها و تقسیم سود نقدی در انتهای سال تقریبا 111 درصد بوده است.

نکته‌ای که باید در بررسی بازدهی شاخص کل مد نظر قرار دهیم این است که افزایش شاخص کل بورس، نشان‌دهنده سودآوری همه شرکت‌ها در بورس نیست چرا که شاخص نشان‌دهنده میانگین بازدهی کل شرکت‌هاست.

به عبارت دیگر، ممکن است برخی از شرکت‌ها در طول سال با وجودیکه شاخص افزایش داشته، کاهش قیمت زیادی داشته باشند. یا بالعکس، ممکن است سهام برخی از شرکت‌ها در زمانی که شاخص در حال نزول است، رشد خوبی را تجربه کنند.

شکل زیر نشان‌دهنده شاخص کل در سایت tsetmc.com در پایان روز معاملاتی است که روی عدد 1,662,215 واحد تثبیت شده و نسبت به روز گذشته کاهش 65023 واحدی داشته است.

در بررسی شاخص کل باید به این نکته توجه داشت که شرکت‌های بزرگتر (شرکت‌های با سرمایه بالاتر و ارزش بازار بیشتر)، اثر بیشتری بر رشد یا افت شاخص کل بورس دارند.

به عنوان مثال ممکن است در یک روز معاملاتی با وجودیکه قیمت در بسیاری شاخص بازده نقدی (TEDIX) از نمادهای بازار، منفی و متعادل است، مثبت بودن چند نماد بزرگ بازار مانند فارس، فولاد، فملی، خودرو، تاپیکو باعث رشد شاخص بورس شود. یا بالعکس.

این نکته، ضعف شاخص کل بورس را در بیان حقایق بازار نشان می‌دهد. زیرا شاخص می‌تواند با تغییرات قیمت چند شرکت بزرگ بازار، منفی یا مثبت شود.

در تصویر زیر تاثیر نمادهای بزرگ بازار بر شاخص بورس را مشاهده می‌کنید:

گاهی اوقات با تشکیل سبد سهام از شرکت‌های با اندازه بزرگ بازار (خرید سهام شرکت‌هایی که ارزش بازار بالایی دارند) می‌توان بازدهی سبد را به بازدهی شاخص کل بورس نزدیک‌تر کرد.

در دنیا برخی از صندوق‌های شاخصی وجود دارد که بازدهی آنها برابر با بازدهی شاخص بورس است.

صندوق‌های شاخصی نوعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک هستند که در آن، مدیران صندوق در تلاشند تا سبدی از اوراق بهادار با ترکیب و وزن‌های متناسب با یک شاخص مبنا را تشکیل دهند.

در شاخص بازده نقدی (TEDIX) ایران نیز صندوق‌های کارآفرین، فیروزه و کاردان نیز به عنوان صندوق‌های شاخصی در حال فعالیت هستند و در آینده نیز شاهد تاسیس صندوق‌های بیشتری از این نوع خواهیم بود.

2. شاخص کل هم‌وزن

در شرح شاخص کل بورس اشاره شد که سهام شرکت‌های بزرگ‌تر و با ارزش‌ بازار بالاتر، اثر بیشتری بر مقدار شاخص کل دارند که این به نوبه خود ضعف این شاخص را نشان می‌دهد.

اما در کنار شاخص کل، شاخص دیگری به نام شاخص هم‌وزن وجود دارد که اندازه شرکت‌ها در محاسبه آن تاثیری ندارد و وزن همه شرکت‌ها یکسان در نظر گرفته می‌شود.

به عنوان مثال در گروه شیمیایی، شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس، شرکتی با اندازه بزرگ و ارزش بازار بالاست و از طرفی در همین گروه، نماد شکربن (شرکت کربن ایران) شرکتی بسیار کوچک‌تر با ارزش بازار پایین‌تر است.

اگر شاخص کل بر مبنای هم‌وزن محاسبه شود، معاملات این دو سهم در بازار تاثیر یکسانی روی شاخص هم‌وزن دارد.

در شکل زیر شاخص هم‌وزن را صفحه اصلی سایت tsetmc.com مشاهده می‌کنید که روی 465,120 واحد قرار گرفته است.

سرمایه‌گذاران در کنار بررسی شاخص کل بورس، باید شاخص هم‌وزن را هم مورد بررسی قرار دهند.

چرا که شاخص هم‌وزن بهتر می‌تواند وضعیت بازار سرمایه را نشان دهد.

به عنوان مثال ممکن است در یک روز معاملاتی، شاخص کل منفی ولی شاخص هم‌وزن مثبت باشد. این اتفاق نشان می‌دهد که شرکت‌های بزرگتر بازار در آن روز معاملاتی وضعیت مناسبی نداشتند ولی برعکس نمادهای کوچک‌تر مورد توجه بازار بوده‌اند و افزایش قیمت داشتند.

از شاخص کل بورس برای پیش‌بینی وضعیت آینده بازار نیز می‌توان استفاده کرد، به همین دلیل تحلیل تکنیکال شاخص کل بورس به عنوان یکی از روش‌های رایج تحلیلی توسط سرمایه‌گذاران مورد استفاده قرار می‌گیرد.

البته این روزها سرمایه‌گذاران از تحلیل تکنیکال شاخص هم‌وزن نیز در کنار شاخص کل برای پیش‌بینی آینده بازار استفاده می‌کنند.

3. شاخص قیمت (وزنی – ارزشی)

شاخص قیمت در بورس، بیانگر سطح عمومی قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است. به عنوان مثال اگر شاخص قیمت در انتهای سال در مقایسه با ابتدای سال، 30 درصد رشد کند به این معناست که میانگین قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بازار سرمایه، به طور متوسط 30 درصد افزایش داشته است.

پس فرق شاخص کل با شاخص قیمت در این است که شاخص کل علاوه بر افزایش قیمت سهام، سود نقدی آنها را نیز در محاسبه لحاظ می‌کند.

ولی در شاخص قیمت، سود نقدی لحاظ نمی‌شود و صرفا تغییرات قیمت سهام، مبنای محاسبه قرار می‌گیرد.

البته این شاخص نیز میانگین است و نشان‌دهنده‌ی بالا رفتن دسته‌جمعی نمادها نیست. ممکن است قیمت سهام شرکت‌های کوچک بازار افزایش و شرکت‌های بزرگتر کاهش داشته و در نتیجه شاخص قیمت منفی شود.

در شاخص قیمت (وزنی – ارزشی)، معیار ارزش شرکت‌هاست و شرکت‌های بزرگتر بیشتر شاخص را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

بدین ترتیب تغییرات شاخص عمدتا پیرو شرکت‌های بزرگ بازار است و شرکت‌های کوچک تاثیر ناچیزی بر شاخص دارند.

شکل زیر نشان‌دهنده شاخص قیمت (وزنی – ارزشی) در صفحه اصلی مدیریت سایت tsetmc.com است که نشان‌ می‌دهد این شاخص روی 436,418 واحد قرار دارد.

4. شاخص قیمت (هم‌وزن)

گفتیم که شاخص قیمت، بیانگر سطح عمومی قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس یا به تعبیر بهتر، میانگین بازده ناشی از افزایش قیمت سهام است.

از طرفی در شاخص قیمت (وزنی – ارزشی)، گفتیم که تاثیر شرکت‌های بزرگتر بر شاخص بیشتر و تاثیر شرکت‌های کوچکتر کمتر است.

اما در شاخص قیمت (هم‌وزن)، وزن تمام شرکت‌ها در محاسبه شاخص یکسان در نظر گرفته می‌شود و تغییرات شاخص گویاتر است و بهتر می‌توان وضعیت عمومی بازار را درک کرد.

شکل زیر نشان‌دهنده شاخص قیمت (هم‌وزن) ذر صفحه اصلی سایت tsetmc.com است که روی 305,135 واحد آرام گرفته.

5. شاخص آزاد شناور

شاخص آزاد شناور، شاخص قیمت را بر مبنای تعداد سهام شناور موجود در بازار نشان می‌دهد.

هدف از انتشار شاخص آزاد شناور، تحلیل رفتار بخشی از بازار است که نقدشوندگی بیشتری دارد زیرا در بررسی این شاخص، فقط ارزش سهامی که در اختیار سرمایه‌گذاران قرار دارد و همواره در حال معامله است محاسبه می‌شود و آن بخش از سهام که در اختیار سهامداران عمده است و قابلیت خرید و فروش ندارد محاسبه نمی‌شود.

شکل زیر نشان‌دهنده شاخص آزاد شناور در صفحه اصلی سایت tsetmc.com است که نشان می‌دهد این شاخص روی 2,259,713 واحد قرار دارد.

6. شاخص بازار اول و بازار دوم

به طور کلی شرکت‌هایی که وارد بازار اول بورس می‌شوند به لحاظ سرمایه، وضعیت سودآوری و همچنین درصد سهام شناور آزاد در وضعیت مناسب‌تری قرار دارند و شرکت‌هایی که از نظر این معیارها در شرایط پایین‌تری قرار دارند در بازار دوم بورس پذیرش می‌شوند.

پس شاخص بازار اول بیانگر سطح عمومی قیمت سهام شرکت‌هایی است که در بازار اول بورس پذیرش شده‌اند و شاخص بازار دوم نیز بیانگر سطح عمومی قیمت‌هایی است که در بازار دوم بورس پذیرش شده‌اند.

در تصویر شاخص بازار اول و دوم را مشاهده می‌کنید:

سخن آخر

در خصوص شاخص باید گفت که نیازی به بررسی تمامی شاخص‌های ذکر شده در این بخش نیست و از میان آنها باید شاخص کل و شاخص کل هم‌وزن بورس را تجزیه و تحلیل کرد.

البته این نکته را مجدد تکرار می‌کنیم که خرید و فروش سهام شرکت‌ها و سرمایه‌گذاری در بورس نباید صرفا با توجه به تغییرات روزانه شاخص باشد.

قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

نکات مهمی درباره شاخص کل بورس که سرمایه‌گذاران باید بدانند

در واقع معیارهای مهمی هستند که با بررسی و تحلیل آن‌ها، می‌توان وضعیت گذشته و حال بورس را از جنبه‌های مختلف، ارزیابی و حتی با کمک روش‌های نموداری روند آینده بورس را پیش‌بینی کرد.

به گزارش سرویس کارو درآمد جی پلاس،‌ بنابراین طبیعتا با توجه به نقش بسیار مهمی که شاخص‌های بورس، در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران ایفا می‌کنند، نوسانات شاخص‌ها نیز برای سرمایه‌گذاران بسیار حائز اهمیت است. شاخص‌های بورس، انواع مختلفی دارند که هر کدام، وضعیت بورس را از جنبه‌ خاصی نشان می‌دهد، بنابراین سرمایه‌گذاران در تحلیل شاخص‌های بورس باید به کارکرد هر شاخص توجه کافی داشته باشند.

شاخص کل TEDPIX

در بورس تهران شاخص بازدهی یا همان شاخص قیمت و بازده نقدی با نام TEDPIX شناخته می‌شود. این شاخص همان شاخصی است که همیشه در اخبار و رسانه‌ها از آن به عنوان شاخص بورس تهران صحبت می‌شود. شاخص کل در بین فعالان بازار و سرمایه‌گذاران یکی از پرکاربردترین شاخص‌هاست. این شاخص بیانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است، به عبارت دیگر تغییرات شاخص کل بیانگر میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در بورس است.

برای درک ساده‌تر مفهوم شاخص کل، فرض کنید که شما شاخص بازده نقدی (TEDIX) از تمام شرکت‌های بورسی متناسب با وزن آن‌ها در شاخص کل بورس سهام خریداری کنید، در این صورت تغییرات شاخص کل بورس برابر با میزان بازدهی سبد سهام شما خواهد بود. در واقع شاخص کل تغییرات قیمت سهام و سودهای سالیانه‌ای را که شرکت‌ها به شما پرداخت می‌کنند، محاسبه می‌کند.

شاخص کل، با عنوان شاخص قیمت و بازده نقدی نیز شناخته می‌شود. نکته‌ای که هنگام بررسی شاخص باید به آن بیشتر توجه کنیم، میزان تغییرات شاخص کل است. مثلا اگر شاخص کل بورس در طی یک سال از عدد ۸۰هزار به ۱۲۰ هزار واحد برسد، نشان‌دهنده این است که میانگین بازدهی بورس طی یکسال اخیر برابر با ۵۰درصد بوده است. طبق فرمول محاسبه شاخص کل، هر چه شرکت‌ها بزرگتر باشند و سرمایه بیشتری داشته باشند، تاثیر بیشتری بر روی شاخص کل خواهند داشت.

به‌عنوان مثال تاثیرگذاری تغییرات قیمت شرکت‌‌های بزرگی مانند صنایع پتروشیمی خلیج فارس، فولاد مبارکه خیلی بیشتر از تاثیرگذاری شرکت‌های کوچکی مانند سیمان خاش یا قند هکمتان بر شاخص کل است.

اخبار مرتبط؛

شاخص کل هم‌وزن

برخی از کارشناسان و فعالان بازار سرمایه اعتقاد دارند شاخص کل معیار مناسبی برای ارزیابی شرکت‌های بورسی و نشان دهنده برآیند عمومی تغییرات بازار سهام نیست. به‌دلیل اینکه تاثیرگذاری شرکت‌ها با سرمایه بزرگتر بر روند شاخص کل بیشتر است، به‌طوری‌که در مواقعی شاهد آن هستیم که اکثر بازار سهام در وضعیت کاهشی قرار دارند، اما با افزایش قیمت سهام چند شرکت بزرگ، شاخص کل مثبت می‌شود.

در شاخص کل هم‌وزن شرکت‌های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه شاخص کل سهیم هستند و نوسانات مثبت و منفی شرکت‌های کوچک، به اندازه نوسان مثبت و منفی شرکت‌های بزرگ در این شاخص تاثیرگذار است.

شاخص قیمت TEPIX

شاخص قیمت نیز یکی از اصلی‌ترین شاخص‌های بورس است. این شاخص بیانگر روند عمومی تغییر قیمت سهام همه شرکت‌های پذیرفته در بورس اوراق بهادار است و برخلاف شاخص کل، سود تقسیمی شرکت‌ها در این شاخص لحاظ نمی‌شود. مثلا اگر شاخص قیمت بورس در مدت یکسال ۲۰ درصد رشد داشته باشد، به این معنی است که سطح عمومی قیمت‌ها در بورس نسبت به یکسال گذشته به طور متوسط ۲۰درصد رشد داشته است. تفاوت عمده این شاخص با شاخص کل این است که در شاخص قیمت، فقط قیمت سهام شرکت‌های بورسی در فرمول شاخص مورد محاسبه قرار می‌گیرد، در صورتی که در شاخص کل علاوه بر قیمت، سود پرداختی سالیانه شرکت‌ها هم در محاسبه شاخص لحاظ می‌شود. در این شاخص نیز مثل شاخص کل، وزن شرکت‌ها در تاثیر آن‌ها بر شاخص قیمت اهمیت دارد، یعنی هرچه شرکت بزرگتر باشد، تاثیر آن بر شاخص قیمت نیز بیشتر است.

شاخص قیمت هم‌وزن

در شاخص قیمت هم وزن، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه شاخص قیمت سهیم هستند و نوسانات مثبت و منفی شرکت‌های کوچک، به اندازه نوسان مثبت و منفی شرکت‌های بزرگ در این شاخص تاثیرگذار است.

شاخص سهام آزاد شناور TEFIX

پیش از آنکه درباره «شاخص سهام آزاد شناور» توضیح دهیم، لازم است مفهوم «سهام شناور آزاد» را مرور کنیم. سهام شناور آزاد(Free float) بخشی از سهام یک شرکت سهامی اطلاق می‌شود که دارندگان آن آماده عرضه و فروش آن بخش از سهام هستند و انتظار می‌رود در آینده‌ای نزدیک قابل معامله باشد. مالکان سهام شناور آزاد قصد ندارند با حفظ آن در مدیریت شرکت مشارکت کنند. برای محاسبه سهام شناور آزاد باید ترکیب سهامداران، بررسی و سهامداران راهبردی را مشخص کرد. سهامدار راهبردی، سهامدارانی هستند که در کوتاه مدت، قصد واگذاری سهام خود را نداشته و معمولاً می‌خواهند برای اعمال مدیریت خود، این سهام را حفظ کنند. به عنوان مثال سهام شناور آزاد شرکت‌های مخابرات ایران و فولاد مبارکه به ترتیب برابر با پنج شاخص بازده نقدی (TEDIX) درصد و ۲۴درصد است.

با توجه به مفهوم «سهام شناور آزاد» می‌خواهیم درباره «شاخص سهام شناور آزاد» نیز توضیح دهیم. محاسبه شاخص سهام شناور آزاد، مشابه شاخص کل است، با این تفاوت که در وزن‌دهی شرکت‌های موجود در سبد شاخص، به جای استفاده‌ از کل سهام منتشر شده، تنها از سهام شناور آزاد شرکت‌ها استفاده‌ می‌شود و هدف اصلی استفاده‌ از سهام شناور آزاد در محاسبه شاخص‌ها، در واقع پیگیری رفتار قسمتی از بازار است که از قدرت نقدشوندگی بیشتری برخوردار هستند.

سایر شاخص‌های بورس

در بورس اوراق بهادار تهران، شاخص‌های دیگری نظیر شاخص قیمت مالی، شاخص قیمت صنعت، شاخص قیمت به تفکیک هر صنعت و شاخص قیمت ۵۰ شرکت فعال‌تر وجود دارد. هر یک از این شاخص‌ها در واقع یک زیر شاخص از کل بازار سرمایه است. به عنوان مثال تغییرات شاخص صنعت بیانگر میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در شرکت‌های تولیدی است و تغییرات شاخص مالی نیز بیانگر میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در گروه خدمات مالی و سرمایه‌گذاری است.

شاخص بورس ملاک ناکافی بازار سرمایه

دکتر حمید رضا شماخی *
آناهیتا مرادزندی **
سرمایه‌گذاران و مسوولان سازمان بورس و اوراق بهادار به منظور دستیابی به تصویر مناسبی از روند این بازار و توانایی ارزیابی گذشته و در مواردی پیش‌بينی آینده، از شاخص‌های بورس اوراق بهادار استفاده می‌کنند.

تجزیه و تحلیل دقیق‌تر روند قیمت در بورس اوراق بهادار محتاج شاخص‌هایی با کارکردهای گوناگون است و به این سبب امروزه شاخص‌های بسیار متنوعی در بورس‌های معتبر جهانی محاسبه و منتشر می‌شوند. شیوه‌های محاسبه شاخص نیز در راستای کارآیی بیشتر و ارائه تصویری دقیق‌تر از فرآیند عملکرد بورس، دستخوش تغییرات زيادي شده است.
بورس اوراق بهادار تهران نیز از فروردین‌ماه ۱۳۶۹ اقدام به محاسبه و انتشار شاخص قیمت خود با نام تپیکس (TEPIX) كرده است. در گذر زمان هرچند شاخص‌های قیمتی دیگری به جمع نماگرهای بورس تهران پیوستند و شاخص‌های دیگری همچون تدیکس(TEDIX) و تدپیکس (TEDPIX) نماگری بازدهی نقدی و بازدهی کل بورس را برعهده گرفتند، اما شیوه محاسبه شاخص در بورس تهران از هرگونه اصلاح و تجدیدنظری مصون مانده است. در این میان شاخص بورس تهران در موارد متعددی مورد توجه منتقدان قرار گرفته و محافل دانشگاهی نیز در تحقیقات چندی کارآیی آن را مورد تردید قرار داده‌اند.
به این ترتیب چنین به نظر می‌رسد که شاخص‌های بورس تهران محتاج اصلاحاتی در نحوه محاسبه‌ هستند. نوشته پیش رو می‌کوشد تا با معرفی اجمالی شاخص‌ها به تحلیل نماگر بورس تهران بپردازد و اصلاحات مورد نیاز را برای کارآمدترکردن آن بیان کند.
کلمه شاخص در کل به معنای نمودار یا نشان‌دهنده یا نماینده است. شاخص مانند یک دماسنج، وضعیت کلی اقتصاد و بازار را نشان می‌دهد همچنین سطح قیمت را در مقایسه با تاریخ مشخصی که تاریخ مبدأ نام دارد نشان می‌دهد. به طور کلی در تفسیر شاخص تغییرات، اهمیت بیشتری از میزان مطلق آن دارند؛ چراکه این تغییر مبین سطح عمومی قیمت سهام شرکت‌ها و افزایش یا کاهش آنها در محدوده زمانی مورد بررسی است. اشتباه اکثر معامله‌گران و فعالان بازار، اهمیت و وزن‌دهی بالایی است که به رقم مطلق شاخص می‌دهند و براساس شاخص مبادرت به حضور در بازار می‌کنند، این در حالی است که شاخص، سطح عمومی قیمت‌ها یا بازدهی را نشان می‌دهد و کاهش یا افزایش آن لزوما بیانگر صعود یا نزول تمامی شرکت‌ها نیست و چه بسا بخشی از شرکت‌ها با افزایش قیمت همراه باشند، اما نزول قیمت تعداد بیشتری از شرکت‌ها یا شرکت‌هایی با حجم بیشتر، سطح عمومی قیمت‌ها و در نتیجه میزان شاخص را کاهش دهد.
در تمام بورس‌های دنیا، شاخص‌های زیادی برای گروه‌ها و شرکت‌های مختلف محاسبه می‌شوند. به عنوان مثال در بازار سهام آمریکا شاخص داوجونز (براساس تغییرات ۳۰ شرکت صنعتی، ۲۰ شرکت حمل‌‌و‌نقل و ۱۵ شرکت خدماتی) را نشان می‌دهد یا شاخص نزدک (NASDAQ) تغییرات سهام خارج از بورس را نشان می‌دهد.
دیگر شاخص‌های معروف برخی از بورس‌های دنیا عبارتند از: بورس نیویورک S&P250 (که برای ۲۵۰ شرکت محاسبه می‌شود) و S&P500 (محاسباتی برای ۵۰۰ شرکت)، بورس لندن (FTSE)، توکیو(NIKIIE) و (ToPIx)، آمستردام (AEx)، فرانسه (CAC) و آلمان (DAx).
در این میان با آنکه در بورس اوراق بهادار تهران نیز شاخص‌های زیادی محاسبه می‌شود، اما شاخص‌های محاسبه شده در بورس‌های جهان بسیار متنوع‌اند و این تنوع بیش از آنکه ناشی از شیوه‌ محاسبه باشد مربوط به دامنه‌ شمول آنها است، درحقیقت روش‌های محاسبه‌ شاخص به ویژه شاخص قیمت بسیار به یکدیگر مشابهند و تنها در جزئیات تفاوت اندکی دارند.
ابهامات در انواع شاخص‌های بورسی در ایران
شاخص قیمت بورس تهران، در گذشته و از ابتدای طرح آن (۱۳۶۹) تمامی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را دربرمی‌گیرد و در صورتی که نماد شرکتی بسته باشد یا برای مدتی معامله نشود، قیمت آخرین معامله آن در شاخص لحاظ می‌شود. تعداد سهام منتشره شرکت‌ها معیار وزن‌دهی در شاخص مزبور است. وزن‌دهی براساس میزان سهام منتشره باعث می‌شود تا شرکت‌های بزرگ تاثیر بیشتری در مقایسه با شرکت‌های با سرمایه کم، بر شاخص بگذارند و تغییرات شاخص‌ تنها نشان‌دهنده حرکت قیمتی شرکت‌های بزرگ شود.
به منظور رفع این نقص بسیاری از بورس‌های جهان اقدام به محاسبه‌ شاخص وزنی برای شرکت‌هایی در دامنه سرمایه مشخص کردند. به عنوان مثال در بورس توکیو شرکت‌ها متناسب با میزان سرمایه خود به بزرگ، متوسط و کوچک تقسیم می‌شوند و برای هر یک، شاخص‌ ویژه‌ای محاسبه می‌شود که باعث می‌شود امکان ارزیابی حرکت قیمتی آنها به گونه‌ بهتری فراهم شود.
ایراد دیگری که از سوی منتقدان به این شیوه محاسبه‌ شاخص وارد شده است، مربوط به چگونگی وزن‌دهی در آن است. درحقیقت آنچه بر قیمت هر سهم اثر می‌گذارد میزان سهام منتشره نیست، بلکه سهام قابل مبادله است و در شرایطی که تفاوت قابل ملاحظه‌ای میان آنها باشد یا به عبارتی میزان قابل توجهی از سهام شرکت‌ها توسط سهامداران استراتژیک بلوکه شود شاخصی که براساس تعداد سهام منتشره وزن‌دهی شده باشد از کارآیی لازم برخوردار نخواهد بود.
شاخص قیمت تنها می‌تواند بیانگر سود و زیان کلی بازار از ناحیه تغییرات قیمت سهام باشد و پرداخت‌های نقدی را در نظر نمی‌گیرد. با توجه به آنکه اغلب پرداخت‌های نقدی موجب کاهش قیمت سهام می‌شود در چنین مواقعی کاهش شاخص قیمت می‌تواند موجبات گمراهی سرمایه‌گذاران را فراهم آورد و نگرش نادرستی از بازدهی بازار را سبب شود.
به این منظور اغلب بورس‌های جهان اقدام به طراحی و محاسبه شاخص درآمد کل کرده‌اند و اثرات بازدهی نقدی را نیز در آن لحاظ كرده‌اند. این شاخص‌ در بورس تهران با نام شاخص قیمت و بازدهی نقدی و با نماد TEPIX محاسبه و منتشر می‌شود.
شاخص قیمت و بازده‌ نقدی (TEDPIX)
شاخص قیمت و بازدهی نقدی یا همان شاخص بازده کل از فروردین سال ۸۸ در بورس تهران محاسبه و منتشر شده است. تغییرات این شاخص نشان دهنده‌ بازده‌ کل بورس است و از تغییرات قیمت و بازده‌ نقدی پرداختی متاثر می‌شود. شیوه‌ محاسبه آن مانند شاخص کل قیمت است و تنها تفاوت میان آن دو در شیوه‌ تعدیل آنها است که در صورت پرداخت سود نقدی نیز تعدیل پایه می‌شود.
از زمان تغییر شاخص TEPIX به شاخص TEDPIX افزون بر بازده‌ قیمت بازده‌ نقدی یعنی سود تقسیمی شرکت‌ها به آن اضافه شده است. در این میان مشکل از آنجا آغاز می‌شود که به عنوان مثال پس از برگزاری مجامع شرکت‌ها در تیرماه امسال تقسیم رقمی درحدود ۲۵ تا ۳۰ میلیارد تومان سود به تصویب رسیده است که بلافاصله در عدد شاخص کل لحاظ شده است، حال آنکه در واقعیت سودی در کار نبوده و این مبالغ در سریع‌ترین زمان ممکن طبق قانون تجارت حداقل ۸ ماه بعد از برگزاری مجمع سهامداران قابل پرداخت است، هرچند در عمل این مبالغ در اکثر موارد به موقع پرداخت نمی‌شود.
بنابراین، سالانه شاخص کل به مدد سودهای نقدی رشد کرده و درنتیجه با فرض عدم رشد قیمت سهام، شاخص کل تحت تاثیر DPSهای سالانه و به صورت مداوم رشد می‌کند. برای رفع خلل ایجاد شده در احتساب این نماگر بهتر است که سودهای تقسیمی را تنزیل کنیم. مشکل بعدی در محاسبه‌ شاخص قیمت و بازده‌ نقدی عدم تقارن اطلاعاتی و عدم محاسبه‌ سهام شناور آزاد است.
عدم تقارن اطلاعاتی یعنی اطلاعات مؤثر بر قیمت سهام و عملکرد شرکت‌ها و بررسی اینکه اطلاعات در یک زمان مشخص در اختیار عده‌ای خاص است که برمبنای آن می‌توانند تصمیمات را اتخاذ کنند.
در این میان شاخص های دیگری نیز از جمله شاخص‌ بازده‌ نقدی (TEDIX)، شاخص صنعت، شاخص‌ مالی، شاخص شرکتی و شاخص ۵۰ شرکت برتر یا tx-50 در بورس کشور ما محاسبه و اعلام می‌شوند.
در توضیح شاخص ۵۰ شرکت برتر لازم به توضیح است که آنچه در انتخاب ۵۰ شرکت مزبور – که در دوره‌های ۳ ماهه صورت می‌گیرد- بیشترین اهمیت را دارد تعداد روزهای دادوستد شرکت‌ها است. در محاسبه این شاخص برخلاف سایر بورس‌های جهان که به طور معمول میزان سرمایه را برای انتخاب شرکت‌های منتخب ملاک قرار می‌دهند، بورس تهران میزان نقدشوندگی یا فعالیت شرکت‌ها را ملاک اصلی برای گزینش ۵۰ شرکت قرار داده است که از روش‌های میانگین ساده و TEPIX برای محاسبه‌ ۵۰ شرکت فعال‌تر استفاده می‌شود.
نتیجه‌گیری و پیشنهادها:
همانگونه که اشاره شد، شاخص بورس تهران با الگوبرداری از بورس توکیو در سال ۱۳۶۹ طراحی شد و تاکنون نیز دستخوش هیچ‌گونه اصلاحي نشده و تکامل شاخص بورس‌های معتبر از جمله بورس توکیو را همراهی نکرده است. استفاده از سهام شناور آزاد (TEFIX) در وزن‌دهی شاخص، بدل به امری فراگیر میان بورس‌های دنیا شده است و افزون بر این، شاخص‌های بورس تهران محتاج تغییرات دیگری نیز هستند.
در این بین استفاده از تعداد سهام منتشره در وزن‌دهی شاخص در شرایطی که حجم در خور توجهی از سهام شرکت‌ها در اختیار سهامداران استراتژیک است و عملا از چرخه‌ معاملات خارج شده و کارآیی نماگر قیمت را کاهش می‌دهد. از این رو استفاده از سهام شناور آزاد در وزن‌دهی شاخص که توسط بسیاری از بورس‌های جهان پذیرفته شده است، گزینه‌ مناسبی به نظر می‌رسد. برای محاسبه‌ ضریب سهام شناور آزاد نیز شیوه‌ مرسوم که در نظر گرفتن میزان سهام در اختیار مالکانی با مالکیت کمتر از ۵ درصد سهام شرکت است پیشنهاد می‌شود.
طبقه‌بندی ضریب سهام شناور آزاد نیز به صورتی که توسط FTSE صورت گرفته مناسب به نظر می‌آید. این طبقه‌بندی به ‌گونه‌ای انجام یافته که ضریب سهام شناور آزاد را برای شرکت‌هایی با ضریب پایین‌تر با دقت یا سخت‌گیری بیشتری در نظر می‌گیرد، به گونه‌ای که ضریب شرکت‌هایی با سهام شناور آزاد کمتر از ۵ درصد را صفر محاسبه مي‌كند.
این امر به خروج تقریبا ۵۰ شرکت از شاخص بورس تهران منجر می‌شود که ممکن است درمیان آنها شرکت‌های بزرگی نیز قرار گرفته باشند. به هر روی می‌توان جدول شرکت ها را به گونه‌ای تغییر داد که از ضریب صفر تا ۱۵ درصد به صورت واقعی و گرد شده در شاخص لحاظ شوند، هرچند پیشنهاد نگارنده عدم لحاظ شرکت‌هایی با ضریب کمتر از ۵ درصد در شاخص است.
سایر پیشنهادهاي در این زمینه به شرح زیر است:
۱) عدم لحاظ شرکت‌های سرمایه‌گذاری
۲) تفکیک شرکت‌ها براساس حجم سرمایه
۳) حذف شرکت‌های راکد
۴) محاسبه‌ شاخص قیمت و بازده‌ نقدی برای هر صنعت.
به منظور سهولت در محاسبه شاخص و کاهش تعدیلات مکرری که به سبب تغییرات ضریب سهام شناور آزاد محتمل است، ضریب مزبور در دامنه‌های مشخصی طبقه‌بندی می‌شود. به عنوان مثال روزنامه فایننشال تایمز طبقه‌بندی مذکور را به صورت جدول همراه انجام داده است.
* استاد دانشگاه
** کارشناس ارشد حسابداری

انواع شاخص در بورس

انواع-شاخص-در-بورس

مقدمه

واژه شاخص یکی از پر کاربرد ترین واژگان تخصص در بورس می باشد. اگر شما وارد بازار بورس شده و برای سرمایه گذاری بلند مدت، کسب سود و بازدهی بالا از آن برنامه ریزی دارید، بهتر است میزان دانش و تخصص خود را به خصوص درباره انواع واژه ها و اصطلاحات تخصصی بورس افزایش دهید. در این مقاله قصد داریم تا در خصوص انواع شاخص در بورس ( شاخص بورس ) با شما صحبت کنیم. اگر برای شما نیز سوال است که انواع شاخص های بورس چیست؟ در ادامه با ما همراه باشید.

انواع شاخص در بورس

همانطور که گفته شد، واژه شاخص یکی از پر کاربرد ترین اصطلاحات تخصصی بورس می باشد. اما انواع شاخص در بورس چیست؟ منظور از شاخص در بورس در واقع اعدادی هستند که نمایانگر وضعیت بازار در طول دوره های قبل می باشند. اما کاربرد انواع شاخص در بورس چیست؟ همانطور که می دانید برای سرمایه گذاری در هر بازار بورسی، ابتدا باید وضعیت آن بررسی شود. برای بررسی وضعیت بازار شاخص های مختلفی وجود دارند.

از انواع شاخص در بورس عبارتند از:

• شاخص 50 شرکت فعال تر
• شاخص بازار اول و بازار دوم
• شاخص سهام آزاد شناور
• شاخص ۳۰ شرکت بزرگ
• شاخص بازده نقدی و قیمت
• شاخص بازده نقدی
• شاخص کل
• شاخص صنعتی
• شاخص مالی
• شاخص کل هم وزن
• و غیره.

بدیهی است هر یکی از انواع شاخص در بورس کاربرد های منحصر به فردی دارند. در ادامه به تشریح و توضیح هر یک از این شاخص های بورس می پردازیم. اما ابتدا لازم است با مفهوم کلی شاخص در بورس آشنا شوید. با توجه به تعریفی که در فرهنگ معین در خصوص این واژه ارائه شده است. می توان اذعان داشت که منظور از شاخص عددی است که از میانگین ارزش مجموعه ‌ای از اقلام مرتبط با یک دیگر بر حسب درصدی از همان میانگین در فاصله زمانی دو تاریخ محاسبه می شود.

به عبارت دیگر منظور از شاخص بورس ، عددی است که وضعیت کلی بورس و روند رشد یا افت این بازار را نشان می‌ دهد. بدیهی است سرمایه گذاران با مطالعه و محاسبه انواع شاخص های بورس می توانند به اطلاعات مفید و ارزشمندی دست پیدا کنند. اما اجازه دهید تا به تفسیر و تشریح هر یک از این شاخص ها بپردازیم.

انواع شاخص های بورس – شاخص کل

یکی از مهم ترین انواع شاخص در بورس ، شاخص کل یا شاخص کل قیمت می باشد. شاخص کل در واقع عددی است که بازدهی و سود کل بازار را نشان می دهد. شاخص کل با اطلاعات مفیدی در خصوص میزان سود و یا افت بازار های مختلف به همراه است. تغییرات مثبت و منفی شاخص کل نشان دهنده تغییرات مثبت یا منفی کل بازار در بورس می باشد. برای مثال برای محاسبه بازدهی بازار طی ماه گذشته می توان درصد رشد شاخص را از ابتدا تا انتهای آن ماه در نظر گرفت و محاسبه کرد. اما از آنجایی که قبلا در خصوص شاخص کل قیمت در بورس مفصلا صحبت کرده ایم، از تکرار مکررات می پرهیزیم. از همین رو توصیه می شود برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص شاخص بورس و شاخص کل بورس مقاله زیر را مطالعه کنید.

شاخص مالی

یکی دیگر از انواع شاخص بورس شاخص مالی می باشد. شاخص مالی در واقع عبارت است از روند و میزان بازدهی شرکت های سرمایه گذاری در بورس. در واقع با محاسبه میزان سود و بازدهی شرکت ها و موسسات مالی در بورس می توان به شاخص مالی در بورس دست پیدا کرد. در خصوص مفهوم شاخص مالی بورس باید اشاره کنیم که شرکت ‌های فعال در بورس بر اساس ماهیت فعالیت آن ها به دو دسته ی زیر تقسیم می شوند:

• شرکت ‌های تولیدی
• شرکت های خدماتی.

قابل ذکر است که شرکت ‌های حاضر در حوزه دوم را در شاخص مالی تقسیم ‌بندی می‌ کنند. برای محاسبه شاخص مالی در بازار بورس، میزان سود و بازدهی شرکت های فعال در آن گروه، مورد مطالعه و محاسبه قرار می گیرند. شاخص مالی در واقع مشابه با شاخص کل قیمت است. اما تفاوت آن با شاخص کل در تعداد شرکت ‌های حاضر در آن صنعت می باشد.

شاخص صنعتی

شاخص صنعت نیز یکی شاخص بازده نقدی (TEDIX) از انواع شاخص های بورس است. شاخص صنعتی در واقع میزان بازدهی شرکت های غیر سرمایه گذاری را شامل می شود. همانطور که در توضیح شاخص مالی اشاره کردیم، شرکت های بورس در دو گروه شرکت های تولید و خدمات تقسیم بندی می شوند. کلیه شرکت های فعال در گروه اول یعنی شرکت های تولیدی در حوزه صنعت قرار می گیرند. برای محاسبه شاخص صنعتی نیز طبیعتا میزان سود و بازدهی شرکت های فعال در گروه صنعت مورد مطالعه قرار می گیرد. به طور کلی برای محاسبه و تشخیص میزان شاخص صنعتی در بورس به این صورت عمل می شود. برای محاسبه این شاخص شاخص کل قیمت منهای شاخص مالی می شود. عدد به دست آمده برابر است با میزان بازدهی شرکت های غیر سرمایه گذاری در بورس.

شاخص 50 شرکت فعال تر

از دیگر انواع شاخص در بورس می توان به شاخص 50 شرکت فعال تر در بازار بورس اشاره کرد. 50 شرکت فعال تر به صورت فصلی توسط سازمان بورس و اوراق بهادار انتخاب می شوند. به این صورت که این سازمان در فواصل زمانی مشخص و معمولا در هر فصل، با مقایسه و مشاهده میزان فعالیت و معاملات شرکت ها، 50 شرکت فعالتر یا برتر را انتخاب و اعلام می کند. شاخص 50 شرکت فعالتر نیز میزان سود و بازدهی این شرکت ها را مشخص می کند. نحوه محاسبه شاخص 50 شرکت فعالتر در واقع مشابه با محاسبه شاخص کل قیمت در بورس می باشد. اما تفاوت اصلی آن در اینجاست که تعداد شرکت‌ های لحاظ شده در شاخص 50 شرکت برتر، محدود به پنجاه شرکت می باشد. این در حالی است که در شاخص کل بیش از ۱۰۰ شرکت مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرند.

لازم است اشاره کنیم که ملاک های مهم برای انتخاب 50 شرکت برتر بورس عبارتند از:

• میزان معاملات شرکت ها
• میزان فعالیت شرکت ها
• میزان نقد شوندگی شرکت ها
• میزان سود و بازدهی شرکت ها
• و غیره.

شاخص بازده نقدی

از انواع شاخص های بورس ، شاخص بازده نقدی می باشد. شاخص بازده نقدی در بورس برای محاسبه میزان سود های پرداختی شرکت های بورسی کاربرد دارد. به عبارت دیگر این شاخص بازدهی و سود مصوب مجامع یا همان نقدی شرکت های فعال در بورس را محاسبه می‌ کند. با محاسبه شاخص بازده نقدی می توان به میزان پرداختی ها و سود نقدی شرکت های فعال در بورس دست پیدا کرد. اگر شاخص بازده نقدی کاهش و با افت قیمت مواجه شود، این به آن معنا است که میزان پرداخت سود نقدی در مجامع کاهش پیدا کرده است.

شاخص بازده نقدی و قیمت

منظور از شاخص بازده نقدی و قیمت در بورس در واقع میزان بازده نقدی کل بورس اوراق بهادار تهران می باشد. همانطور که می دانید میزان سود حاصل از سرمایه گذاری در بازار بورس از دو طریق می باشد:

• سود نقدی مصوب مجامع
• سود ناشی از افزایش قیمت سهام.

شاخص بازده نقدی و قیمت هر دو موارد بالا را در خود جای می دهد. این شاخص همچنین به شاخص TEDPIX نیز معروف می باشد. به عبارت دیگر این شاخص محاسبه میزان بازدهی شرکت ‌ها به جهت تشخیص میزان بازده سود خالص و قیمت می باشد.

شاخص ۳۰ شرکت بزرگ

از انواع شاخص در بورس می توان به شاخص 30 شرکت بزرگ نیز اشاره کرد. اما برای محاسبه ارزش روز شرکت های بزرگ در سازمان بورس و اوراق بهادار کشور از این معامله استفاده می شود:

قیمت پایانی سهام × تعداد کل سهام شرکت = ارزش روز یک شرکت.

با محاسبه ارزش روز، شرکت های بزرگ بورس نیز انتخاب و معرفی می شوند. همچنین لازم به ذکر شاخص بازده نقدی (TEDIX) است که ۳۰ شرکت بزرگ در بورس شرکت هایی هستند که در صدر ۳۰ شرکت بزرگ بورس قرار دارند. شاخص 30 شرکت بزرگ نیز مانند شاخص 50 شرکت فعالتر، برابر است با میانگین وزنی ۳۰ شرکت بزرگ در بورس. برای محاسبه این شاخص نیز مانند شاخص کل قیمت عمل می کنند. با این تفاوت که در این شاخص، تنها 30 شرکت مورد مطالعه و ارزیابی قرار می گیرد.

شاخص سهام آزاد شناور

برای توضیح این شاخص باید اشاره کنیم که سهام داران شرکت های مختلف در دو دسته قابل شناسایی می باشند:

• سهام دار کل
• سهام دار خرد.

منظور از سهام آزاد شناور، سهام و یا اوراق بهاداری است که در مالکیت سهام داران خرد در بورس قرار داشته و احتمال خرید و فروش آن ها در آینده نزدیک وجود دارد. همانظور که می دانید زمانی که یک شرکت یا شخص حقوقی یا حقیقی درصد بالایی از سهام یک شرکت را در اختیار داشته باشد به عنوان سهامدار اصلی آن شرکت شناخته می ‌شود. سهام اصلی شرکت ها جزو سهامی که به صورت فعال در بازار معامله می شود محسوب نمی شود.

طبق این تعریف شاخص سهام آزاد شناور میزان سود و بازدهی و به طور کلی میزان تغییرات آن دسته از سهام شرکت ها که نزد سهام داران خرد می باشد را بررسی می کند. روش محاسبه این شاخص بورس مشابه شاخص کل قیمت است. تفاوت با آن شاخص در تعداد سهامی است که به عنوان ضریب قیمت لحاظ می‌ گردد. همچنین لازم به ذکر است که برای مشاهده درصد شناوری سهام می توانید به سایت سازمان بورس و اوراق بهادار مراجعه کنید.

شاخص بازار اول و بازار دوم

برای شرح این شاخص بورس باید به دسته بندی های شرکت ها اشاره کنیم. سازمان بورس و اوراق بهادار، با توجه به میزان عملکرد شرکت ها و موارد مختلف، شرکت های فعال در بورس را در دو گروه تقسیم بندی می کند.

این دو گروه عبارتند از:

مهم ترین ملاک تعیین شرکت ها در بازار اول و بازار دوم:

• میزان سرمایه شرکت
• تعداد سهام داران
• وضعیت سود آوری
• سهام شناور
• و غیره.

بر اساس تعریف ارائه شده، شرکت‌ هایی که با توجه به مولفه های بالا، شرایط بهتری داشته باشند در بازار اول و دیگر شرکت‌ ها در بازار دوم قرار می گیرند. برای هر یک از این دسته ‌بندی‌ ها یک شاخص وجود دارد. شاخص بازار اول و بازار دوم در واقع میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌ هایی را نشان می ‌دهد که در این گروه ‌ها حضور دارند. این شاخص یکی از انواع شاخص بورس است که به بررسی میزان سود و بازدهی شرکت های فعال در بازار اول و بازار دوم را بررسی و محاسبه می کند.

شاخص کل هم وزن

شاخص کل هم وزن نیز از دیگر انواع شاخص بورس است که اطلاعات مفید تر و واقعی تری در اختیار ما قرار می دهد. تفاوت عمده شاخص کل با شاخص هم وزن، در وزن شرکت‌ های محاسبه شده می باشد. شاخص کل تمایز میان سهام‌ های بزرگ و کوچک قائل می ‌شود ولی شاخص هم وزن، وزن یکسان برای همه شرکت‌ ها در نظر می‌ گیرد. به عبارت دیگر در شاخص کل هم وزن دیگر شرکت های بزرگ تاثیرات بیشتر بر تغییرات شاخص نخواهند داشت. از دید فعالان بازار سرمایه، شاخص کل هم وزن دید شفاف ‌تری نسبت به روند بازار می‌ دهد و امتیاز بیشتر سهم‌ های شاخص ساز در محاسبات شاخص کل، را از آن می ‌گیرد. برای مثال وقتی شاخص هم وزن منفی است یعنی بازدهی بیش از نصف شرکت‌ های بازار کاهش‌ یافته است.

سخن آخر

در مقاله انواع شاخص در بورس با انواع شاخص های بورس آشنا شدید. اما ذکر یک نکته در پایان ضروری می باشد. همانطور که گفته شد شاخص به عنوان عدد و آماری است که وضعیت شرکت های فعال و میزان بازدهی آن ها را نشان می دهد. اما باید توجه داشته باشید که مثبت یا منفی بودن شاخص به معنی مثبت یا منفی بودن کل بورس نیست. در واقع موارد بسیاری برا سود و افت در بازار بورس تاثیر گذار است. تغییرات شاخص به معنی میزان تغییرات در کل بازار است. اما مثبت بودن این تغییرات همیشه به عنوان تنها عامل تاثیر گذار بر مثبت بودن بازار نیست.

شاخص، وضعیت کلی بورس را برای سرمایه گذاران مشخص می کند. باید توجه داشته باشید که تاثیر شرکت های بزرگ بورس بر شاخص بورس بسیار پر رنگ تر از شرکت های کوچک است. برای مثال ممکن است در مواقعی شرکت های بزرگ سود و بازدهی بالایی به همراه داشته و به دلیل حجم بالای معاملاتی، تاثیر بیشتری بر شاخص کل داشته باشند. در حالی که شرکت های کوچک تر با افت و کاهش ارزش مواجه باشند. بنابراین توصیه می شود قبل از انجام معاملات غیر از توجه به شاخص بورس، موارد دیگری را مورد مطالعه قرار دهید. از این که تا پایان مقاله انواع شاخص در بورس با ما همراه بودید، از شما متشکریم. گروه آموزشی بورس فردا.